“ดิน” เป็นปัจจัยสำคัญต่อการเจริญเติบโตของพืชและการเกษตรกรรม เป็นที่ให้รากพืชได้เกาะยึดเหนี่ยว เป็นแหล่งให้ธาตุอาหารที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตของพืช เป็นแหล่งที่เก็บกักน้ำ หรือความชื้นในดิน เป็นแหล่งที่ให้อากาศในดินที่รากพืชใช้เพื่อการหายใจ การทราบระดับความอุดมสมบูรณ์ของปริมาณธาตุอาหารที่มีอยู่ในดินและความเป็นกรด-ด่างของดินจะส่งเสริมให้ธาตุอาหารที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตให้อยู่ในรูปที่รากพืชสามารถดึงดูดไปใช้ประโยชน์ได้ง่าย
กองวิจัยพัฒนาปัจจัยการผลิตทางการเกษตร กรมวิชาการเกษตร ได้พัฒนา “DOA-soil test kits” หรือเรียกว่า “ชุดตรวจสอบธาตุอาหารพืชในดิน”ใช้ในการตรวจสอบธาตุอาหารพืชในดินประกอบการให้คำแนะนำการใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ติน จำนวน 2 ชุด ประกอบด้วย ชุดตรวจสอบธาตุอาหารหลัก สามารถตรวจความเป็นกรด-ด่าง อินทรีย์วัตถุ ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม และชุดตรวจสอบธาตุอาหารรองและเหล็ก สามารถตรวจแคลเซียม แมกนีเซียม และกำมะถัน และเหล็ก โดยเฉพาะอย่างยิ่งชุดตรวจสอบธาตุอาหารรองและเหล็กในดินถือเป็นนวัตกรรมใหม่สู่เกษตรกรและชุมชน ซึ่งยังไม่มีหน่วยงานใดในประเทศพัฒนา และผลิตใช้งาน ต้องอาศัยการนำเข้าจากต่างประเทศ เพื่อนำมาใช้งานในยุคที่เกษตรกรไทยมีการใช้ปุ๋ยธาตุอาหารรองและธาตุอาหารเสริมเพื่อเพิ่มผลผลิตในการผลิตพืชเป็นจำนวนมาก ซึ่งแม้ว่าพืชมีความต้องการธาตุอาหารรองและธาตุอาหารเสริมน้อย แต่หากขาดราตุใดธาตุหนึ่ง หรือหากมีมากเกินไป พืชก็ไม่สามารถเจริญเติบโตตามปกติได้ เพื่อให้ทันต่อการปรับปรุงดินก่อนการเพาะปลูก ซึ่งการใช้ชุดตรวจสอบเป็นวิธีการที่สามารถทำให้ทราบผลการวิเคราะห์ได้รวดเร็ว และทันต่อฤดูกาลเพาะปลูกจริงมากกว่าการวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการที่ต้องใช้ระยะเวลาพอสมควร ถึงแม้ว่าจะมีความถูกต้องแม่นยำสูง แต่ยังไม่สะดวก รวมทั้งเกษตรกรไม่สามารถเข้าถึงได้โดยง่าย
กองวิจัยพัฒนาปัจจัยการผลิตทางการเกษตร ได้พัฒนาเทคนิคการวิเคราะห์ โดย “การพัฒนาชุดตรวจสอบ” หรือ “Test kits” เป็นเทคโนโลยี และนวัตกรรม โดยประยุกต์ใช้วิธีมาตรฐานในการวิเคราะห์ดิน มาเป็นต้นแบบในการพัฒนาชุดตรวจสอบ แบ่งตามกลไกการเกิดปฏิกิริยาเคมี และแสดงผลการตรวจวิเคราะห์ แบบเชิงกึ่งปริมาณ (Semi-quantitative) โดยสารทดสอบจะถูกเคลือบหรือตรึงบนแผ่นทดสอบที่เป็นวัสดุรองรับ (Reactive paper) หรืออยู่ในรูปของสารละลาย (Reactive solution) เมื่อสารที่ใช้ทดสอบทำปฏิกิริยาเคมี จะทำให้เกิดสี หรือเกิดความขุ่น หรือการตกตะกอน แล้วจึงนำไปเทียบกับแผ่นเทียบสีที่มีปริมาณธาตุอาหารระบุไว้ เมื่อได้ปริมาณธาตุอาหารมาแล้ว ผู้ใช้หรือเกษตรกร ก็สามารถนำไปคำนวณการใช้ปุ๋ยตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตร เพียงแค่ 5-10 นาที เท่านั้น
สำหรับชุด “DOA-soil test kits”ทั้ง 2 ชุด ในแต่ละชุดจะสามารถตรวจสอบดินได้ 50 ตัวอย่าง สามารถวิเคราะห์ได้ทั้งค่าความเป็นกรดด่าง ธาตุอาหารหลัก ธาตุอาหารอง และเหล็ก ซึ่งจะประเมินความอุดมสมบูรณ์ได้เบื้องต้นว่าดินมีความอุดมสมบูรณ์ต่ำหรือสูง เป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่เกษตรกรสามารถตรวจสอบได้ในการคำนวณปุ๋ย ประหยัด ลดต้นทุน ใช้งานง่าย ลดการใช้สารเคมี ปลอดภัย และรักษาสิ่งแวดล้อม
