ตีนไก่เป็นหนึ่งในอาหารที่ชาวจีนชื่นชอบเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นอาหารว่างตีนไก่รสพะโล้หรือเมนูอาหารตีนไก่ล้วนแต่พบได้ในชีวิตประจำวันของชาวจีน ขณะที่ชาวตะวันตกจะมีวัฒนธรรมการกินและการดื่มที่แตกต่างไปจากชาวจีนเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะเครื่องในสัตว์หรือส่วนประกอบของสัตว์ที่นอกเหนือจากเนื้อสัตว์ที่ชาวตะวันตกจะไม่นิยมรับประทาน เนื่องจากมีความเชื่อว่าเป็นสิ่งสกปรก
จากสถิติที่มีการเปิดเผยพบว่าจีนฆ่าไก่ปีละประมาณ 9,000 ล้านตัว แต่มีการบริโภคตีนไก่ถึง 30,000 ล้านตีน แสดงให้เห็นว่าตลาดการบริโภคตีนไก่ของจีนมีขนาดใหญ่มาก ซึ่งเป็นสิ่งที่น่ากังวลสำหรับผู้บริโภค เนื่องจากความต้องการหรืออุปสงค์ในการบริโภคตีนไก่สูงกว่าอุปทาน กล่าวคือไก่ 1 ตัว มี 2 ขา หรือมีตีนไก่ 2 ตีน ดังนั้นหากต้องการตีนไก่ 20,000 ล้านตีน เท่ากับต้องฆ่าไก่กว่า 10,000 ล้านตัวต่อปี โดยผลิตภัณฑ์อาหารว่างประเภทตีนไก่ที่ได้รับความนิยมมากอย่างต่อเนื่องในตลาดจีน ได้แก่ ตีนไก่พริกดอง ซึ่งมีแหล่งผลิตอยู่ที่นครฉงชิ่ง คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 33 และถือว่ามากเป็นอันดับ 1 ของประเทศ
ผู้บริโภคชาวจีนมีความต้องการตีนไก่แช่แข็งเพิ่มขึ้น ทำให้อุตสาหกรรมอาหารประเภทตีนไก่มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้ ยังมีนโนบายสนับสนุนของรัฐบาลที่ช่วยเสริมให้อุตสาหกรรมมีการพัฒนาได้อย่างรวดเร็วยิ่งขึ้น ไม่เพียงเท่านั้น อุตสาหกรรมตีนไก่แช่แข็งยังพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ออกสู่ตลาดอย่างมากมายเพื่อตอบสนองความต้องการของผู้บริโภค ยกตัวอย่างเช่น กลุ่มผู้รักสุขภาพมีความต้องการตีนไก่ที่ไม่ใส่สารเติมแต่ง กลุ่มวัยรุ่นมีความต้องการตีนไก่ที่เป็นของว่างและขนมขบเคี้ยว ดังนั้น อุตสาหกรรมอาหารประเภทตีนไก่จึงต้องพัฒนาผลิตภัณฑ์ตีนไก่ไร้สารเติมแต่งออกมาจำนวนมาก และอยู่ในรูปแบบที่สามารถตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคทุกเพศทุกวัยได้อย่างครบถ้วน
เนื่องจากความต้องการตีนไก่ของจีนมีขนาดใหญ่มาก จึงไม่สามารถพึ่งพาอุปทานภายในประเทศเพียงอย่างเดียว ทำให้จีนต้องนำเข้าตีนไก่แช่แข็งเป็นจำนวนมากทุกปี โดยส่วนใหญ่จีนนำเข้าตีนไก่แช่แข็งจากประเทศบราซิลมากที่สุด คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 62.82 ของปริมาณการนำเข้าทั้งหมด รองลงมา ได้แก่ อาร์เจนติน่า ร้อยละ 12.16 และชิลี ร้อยละ 5.12 ตามลำดับ จึงทำให้ตีนไก่แช่แข็งราคาถูกตามท้องตลาดในปัจจุบันส่วนใหญ่เป็นตีนไก่นำเข้าจากต่างประเทศ
เมื่อพิจารณาการพัฒนาของตลาดจีนไก่แช่แข็งทั่วโลกประจำปี ค.ศ. 2023 พบว่า เนื่องด้วยนิสัยการรับประทานอาหารที่แตกต่างกันของประชาชนในประเทศ โดยประเทศแถบตะวันตกส่วนใหญ่ไม่สนใจผลิตภัณฑ์ตีนไก่ ปีกไก่ ทำให้ประเทศเหล่านี้ส่งออกชิ้นส่วนของสัตว์ดังกล่าวให้แก่จีน เนื่องจากชาวตะวันตกรู้สึกว่าตีนไก่กระดูกเยอะ รับประทานลำบาก หรือบางคนรู้สึกขยะแขยงตีนไก่ หรือบางคนก็ไม่รู้ด้วยซ้ำว่าตีนไก่สามารถรับประทานได้ ขณะที่ เมื่อพิจารณาลักษณะผู้นำในอุตสาหกรรมตีนไก่ พบว่าแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ (1) กลุ่มบริษัทยักษ์ใหญ่ด้านอาหาร มีผลประกอบการ 900 ล้านขึ้นไป หรือประมาณ 4,500 ล้านบาท (2) กลุ่มบริษัทคู่แข่งสำคัญที่มีศักยภาพในการเติบโต เช่น แบรนด์ Qishuang และแบรนด์ Spicy Lady เป็นต้น มีผลประกอบการ 100 – 200 ล้านหยวน หรือประมาณ 500 – 1,000 ล้านบาท และ (3) กลุ่มบริษัทขนาดเล็กและมีความสามารถในการแข่งขันในตลาดระดับภูมิภาค
ปัจจุบันแม้ว่าเทคนิคการผลิตและเทคโนโลยีของอุตสาหกรรมแปรรูปอาหารของจีนจะก้าวหน้าเป็นอย่างมาก แต่ระดับเทคโนโลยีภาพรวมของอุตสาหกรรมเมื่อเทียบกับต่างชาติยังคงมีความแตกต่างอย่างชัดเจน ยกตัวอย่างเช่น การผลิตตีนไก่พริกดองที่ขบวนการผลิตและเทคนิคต่างๆ ต้องทำให้ดี เพื่อให้ผลิตภัณฑ์มีรสชาติอร่อย และได้คุณภาพตามมาตรฐานความปลอดภัยด้านอาหารของจีน เพื่อเพิ่มส่วนแบ่งในตลาดให้สูงขึ้นและมีชื่อเสียงได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลาย ซึ่งทำให้ปัจจุบันมีผู้ประกอบการจีนบางรายเดินหน้าพัฒนาทั้งขนาดการผลิตและระดับการพัฒนามาตรฐานความปลอดภัย โดยเฉพาะอาหารว่างตีนไก่รสพะโล้ ซึ่งมีส่วนสำคัญในการส่งผลให้ภาพรวมของระดับเทคโนโลยีของอุตสาหกรรมการผลิตอาหารประเภทตีนไก่ของจีนก้าวหน้าขึ้นไปอีกขั้น
ผลกระทบด้านเศรษฐกิจต่อประเทศไทย และแนวทางการปรับตัวของภาครัฐ ภาคเอกชน และผู้ประกอบการไทย
ชาวจีนนิยมบริโภคตีนไก่มาอย่างยาวนาน และมีปริมาณการบริโภคต่อปีเป็นจำนวนมหาศาล หรืออาจกล่าวได้ว่าตีนไก่กว่าร้อยละ 80 จากทั่วโลกถูกบริโภคโดยชาวจีน ซึ่งกลุ่มผู้บริโภคหลักก็คือผู้บริโภคหนุ่มสาวยุคใหม่ ที่มีอายุระหว่าง 25 – 30 ปี โดยปัจจุบันจีนสามารถผลิตเนื้อสัตว์ปีกได้ถึงปีละหลายสิบล้านตัน แต่ปริมาณดังกล่าวก็ยังไม่เพียงพอต่อความต้องการของผู้บริโภค จึงต้องพึ่งพาการนำเข้าจากต่างประเทศเป็นจำนวนมากโดยเฉพาะปีกไก่และตีนไก่ โดยในปี ค.ศ. 2022 พบว่าจีนนำเข้าตีนไก่แช่แข็ง (HS Code 02071422) จากทั่วโลกขยายตัวเพิ่มขึ้นร้อยละ 37.69 (YoY) และนำเข้าตีนไก่แช่แข็งจากไทยขยายตัวเพิ่มขึ้นร้อยละ 16.17 (YoY) และในช่วงไตรมาสแรกของปี ค.ศ. 2023 จีนนำเข้าตีนไก่แช่แข็งจากทั่วโลกขยายตัวเพิ่มขึ้นร้อยละ 26.78 (YoY) และนำเข้าตีนไก่แช่แข็งจากไทยขยายตัวเพิ่มขึ้นร้อยละ 165.74 (YoY) หรือคิดเป็นมูลค่า 79.56 ล้านเหรียญสหรัฐ
ซึ่งจากข้อมูลดังกล่าวจะเห็นได้ว่า ตลาดตีนไก่ของจีนยังคงเป็นตลาดที่มีอนาคตในการเติบโตที่สดใส และยังคงมีที่ว่างสำหรับผู้ประกอบการไทย โดยผู้ประกอบการไทยสามารถเข้ามาขยายตลาดส่งออกได้ทั้งรูปแบบตีนไก่แช่แข็งและผลิตภัณฑ์แปรรูปชนิดอาหารว่าง/ ของทานเล่นที่ชาวจีนนิยมเป็นอย่างมาก ในขณะเดียวกัน ผู้ประกอบการไทยสามารถพิจารณานำเสนอรสชาติที่เป็นเอกลักษณ์ของอาหารไทย อาทิ อาหารว่างตีนไก่รสต้มยำ รสแกงเขียวหวาน รสบาร์บีคิวไทย เป็นต้น รวมถึงพิจารณาปรับปรุงและพัฒนาบรรจุภัณฑ์แบบบรรจุแยกเป็นชิ้นเล็กๆ เพื่อสะดวกในพกพาและรับประทานได้ทันที อีกทั้งยังสะดวกในการจำหน่ายด้วย เนื่องจากการจำหน่ายสินค้าของทานเล่นในจีน นอกจากจะมีลักษณะในการจำหน่ายเป็นแพ็คใหญ่แล้ว ยังมีการจำหน่ายแบบแบ่งขาย หรือเป็นชิ้นเล็กๆ แล้วนำมาชั่งกิโลขายอีกด้วย ซึ่งการปรับปรุงบรรจุภัณฑ์ก็ถือเป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่จะช่วยทำให้ผลิตภัณฑ์อาหารไทยสามารถเข้าถึงความต้องการของผู้บริโภคชาวจีนได้เป็นอย่างดี
แต่อย่างไรก็ดี สำหรับการส่งออกผลิตภัณฑ์อาหารแปรรูปและอาหารว่างจากเนื้อสัตว์ปีกเข้าสู่ตลาดจีน ผู้ประกอบการไทยก็ยังคงต้องคำนึงถึงความปลอดภัยในการควบคุมมาตรฐานการผลิตอาหารควบคู่กันไปด้วย เพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภคชาวจีนที่หันมาแสวงหาความสดใหม่ รสชาติใหม่ และผลิตภัณฑ์ที่ดีต่อสุขภาพ ทั้งนี้ เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้แก่ผู้บริโภคชาวจีนต่อการบริโภคผลิตภัณฑ์อาหารไทย และสามารถก้าวเข้ามามีส่วนแบ่งในตลาดตีนไก่ของจีนได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
