1 ปี คือ ระยะเวลาที่โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ครบ 1 รอบ โดยโลกของเราโคจรรอบดวงอาทิตย์เป็นรูปวงรีที่ความรีน้อยมากจนแทบจะกลม ดังนั้นเราควรจะเลือกวันใดวันหนึ่งเป็นวันปีใหม่ก็ได้โดยไม่ส่งผลกระทบต่อระบบปฏิทิน
แล้วทำไมวันที่ 1 มกราคมจึงเป็นวันปีใหม่?
คำตอบนั้นมีหลากหลายทฤษฎี แต่ทุกทฤษฎีล้วนมีความเห็นตรงกันในแง่ที่ว่า วันที่ 1 มกราคมนั้นไม่ใช่วันที่มีปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์พิเศษอะไร จึงไม่น่าแปลกใจอะไรที่หลายๆวัฒนธรรมบนโลกไม่ได้กำหนดวันปีใหม่ไว้ตรงกับวันที่ 1 มกราคม
คนไทยสมัยก่อนกำหนดให้วันที่ 13 เมษายนเป็นวันปีใหม่
คนจีนก็กำหนดวันตรุษจีนซึ่งอ้างอิงกับดวงจันทร์เป็นวันปีใหม่
ปฏิทินอิราเนียน (Iranian)ของเปอร์เซียเรียกวันปีใหม่ว่า Nowruz จะกำหนดให้ประมาณวันที่ 21 มีนาคมซึ่งเป็นวสันตวิษุวัต (vernal equinox) เป็นวันปีใหม่ โดยวันนี้จะเป็นวันที่เวลากลางวันกลางคืนยาวเท่ากัน และ ซีกโลกเหนือจะเริ่มเข้าสู่ฤดูใบไม้ผลิ
หลายคนมองว่าประมาณวันที่ 3 มกราคมควรจะถูกกำหนดเป็นวันปีใหม่มากกว่าวันที่ 1 มกราคมเสียอีกเพราะมันเป็นวันที่โลกโคจรเข้าใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุด (perihelion)
การกำหนดให้วันที่ 1 มกราคมนั้นต้องย้อนกลับไปในสมัยโรมันโบราณซึ่งเป็นยุคก่อนคริสตกาล
ปฏิทินในสมัยนั้นยังไม่ได้มีระบบระเบียบและเต็มไปด้วยความสับสนวุ่นวาย รวมทั้งปัญหาเรื่องการนับระยะเวลาหนึ่งปีซึ่งเป็นปัญหาที่ใหญ่พอสมควร
ปฏิทินโรมันยุคแรกๆกำหนดว่าหนึ่งปีประกอบไปด้วยเดือน 10 เดือน เริ่มจากเดือนมีนาคม(March) ไปจนถึง ธันวาคม (December) จะสังเกตได้ว่าคำแรกของชื่อของเดือนตั้งแต่ September นั้น มาจากตัวเลขในภาษาละติน
โดยเรียกตั้งแต่ เดือน 7 (September) จนถึงเดือน 10 (December) โดยแต่ละเดือนมี 30 หรือ 31 วัน ปัญหาคือด้วยระบบนี้ หนึ่งปีจะมีเพียง 304 วันเท่านั้น ดังนั้นจะต้องมีการเติมวันพิเศษเข้าไป 51 วันในระบบ เพื่อให้ครบระยะเวลาหนึ่งปี หรือ พูดอีกอย่างว่าพอหมดเดือนธันวาคมแล้ว จะเข้าสู่ช่วงเวลาที่ไม่ถูกระบุในปฏิทิน
นักดาราศาสตร์ในยุคต่อมาจึงมีการเติมเดือนอีกสองเดือนเข้าไปให้ทุกวันเข้าสู่ระบบปฏิทิน โดยเดือนแรกคือ มกราคม หรือ January ซึ่งชื่อเดือนนี้ในภาษาอังกฤษมาจากชื่อเทพเจ้า Janus ผู้เป็นเทพเจ้าแห่งประตู การเริ่มต้นและการเปลี่ยนผ่าน เทพเจ้าองค์นี้มีสองหน้า หน้าหนึ่งจะมองอดีต ส่วนอีกหน้าจะมองอนาคต
ต่อมาในช่วง 45 ปีก่อนคริสตกาล จูเลียส ซีซาร์ ขึ้นครองอำนาจ แล้วทำการจัดระเบียบปฏิทินใหม่โดยมีนักดาราศาสตร์ชื่อ Sosigenes เป็นผู้ให้คำแนะนำ
จูเลียส ซีซาร์กำหนดให้ 1 มกราคม เป็นวันขึ้นปีใหม่ด้วยเหตุผลบางอย่างซึ่งแตกต่างกันตามแต่ละทฤษฎี
บ้างก็ว่าเพราะเดือนมกราคมเป็นเดือนที่ถูกเติมไว้ที่หัวขบวนก็เลยเลือกวันแรกของเดือนนี้เป็นวันปีใหม่บ้างก็ว่ามกราคมเป็นเดือนแรกที่เวลากลางวันของซีกโลกเหนือจะเริ่มยาวขึ้นๆตั้งแต่วันแรกของเดือนฯลฯ
แต่จะเพราะเหตุใดก็ไม่สำคัญเท่ากับการกำหนดเมื่อสองพันปีก่อนได้ส่งผลมาถึงพวกเราจนถึงทุกวันนี้และด้วยผลงานต่างๆของจูเลียส ซีซาร์ ทำให้วุฒิสภาโรมันในยุคนั้นเปลี่ยนชื่อเดือนที่ซีซาร์เกิด จากเดือนควินทิลิส (Quintilis) เป็น July เพื่อเป็นเกียรติแก่จูเลียสซีซาร์ซึ่งใช้กันมาจนถึงทุกวันนี้เช่นกัน
CR ผู้เรียบเรียง : อาจวรงค์ ป๋องแป๋ง จันทมาศ
