“ข้าวเหนียวเขาวงกาฬสินธุ์” เป็นข้าวที่กำลังได้รับความนิยมในกลุ่มผู้ที่บริโภคข้าวเหนียว ที่สำคัญการได้มาตรฐาน Geographical Indications : GI หรือสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ยิ่งทำให้ชื่อของข้าวเหนียวเขาวงกาฬสินธุ์เป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก
ประวัติพันธุ์
ลักษณะภูมิศาสตร์ พื้นที่ปลูกข้าวเหนียวเขาวงกาฬสินธุ์ เป็นพื้นที่ราบระหว่างหุบเขา มีภูเขาล้อมรอบทุกทิศทางเป็นวงกลมจึงเป็นที่มาของชื่อตามที่ตั้งว่า เขาวง พื้นที่เป็นแอ่งกะทะมีเทือกเขาภูพานกั้นระหว่างอำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ กับอำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร แม่น้ำลำคลองในบริเวณนี้มีต้นกำเนิดมาจากเทือกเขาภูพาน ภูมิประเทศแถบนี้เคยเป็นแหล่งอาหารและถิ่นที่อยู่อาศัยของไดโนเสาร์ชนิดกินพืชที่ชื่อ ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรเน่ และชนิดกินสัตว์ที่ชื่อ สยามโมไทรันนัส อีสานเอนซีส
ตามหลักฐานที่ขุดค้นพบ ดินในบริเวณนี้มีธาตุแคลเซียมและธาตุซิลิกอนสูง ผนวกกับภาวะภูมิอากาศที่เย็นแห้งแล้งน้ำน้อยเป็นผลให้ข้าวเหนียวเขาวงกาฬสินธุ์เก็บเกี่ยวก่อนข้าวอื่น มีความนุ่มและหอมมาก นอกจากนี้ประชาชนส่วนใหญ่เป็นกลุ่มชนเผ่าผู้ไทย มีขนนธรรมเนียมประเพณีและภาษาพูดเป็นของตนเอง ชนกลุ่มนี้มีความละเอียดประณีตพิถีพิถันในงานฝีมือประเภทจักสานและงานทางด้านกสิกรรมคือ การปลูกข้าว จึงทำให้ข้าวจากแหล่งนี้มีชื่อเสียงดีในด้านคุณภาพ
ประวัติความเป็นมา ชาวกาฬสินธุ์ ปลูกข้าวหลากหลายชนิดพันธุ์แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของสภาพพื้นที่ส่วนใหญ่ปลูกข้าวเหนียวเพื่อการบริโภคที่เหลือจึงขายพื้นที่ตอนบนของจังหวัดตามบริเวณเทือกเขาภูพานสภาพพื้นที่เป็นที่ดอนและที่ราบบริเวณหุบเขาประชากรส่วนใหญ่เป็นชาวผู้ไทยที่มีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับในเรื่องวิถีชีวิตวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณีและพิธีกรรมต่าง ๆ เป็นสังคมกสิกรรมที่มีความประณีตบรรจงในการผลิตสินค้าเกษตรโดยเฉพาะข้าวเหนียวเขาวงเริ่มเป็นที่รู้จักและมีชื่อเสียงในตลาดข้าวสารจังหวัดกาฬสินธุ์ตั้งแต่ พ.ศ.2507 เมื่อกลุ่มผู้ประกอบการโรงสีข้าวขนาดเล็กในเขตตำบลหลุบ อำเภอเมือง จังหวัดกาฬสินธุ์ ได้ออกตระเวณหาซื้อข้าวเปลือกตามอำเภอต่างๆ ในจังหวัดมาสีเป็นข้าวสารส่งขายตามตลาดในจังหวัดกาฬสินธุ์และต่างจังหวัด ปรากฏว่าข้าวเหนียวจากอำเภอเขาวงเป็นข้าวคุณภาพดีได้ต้นข้าวมาก หุงสุกแล้วอ่อนนุ่มมากมีความหอม จึงเป็นที่นิยมของตลาดผู้บริโภคกล่าวขานถึงและสอบถามแหล่งที่มาจึงเป็นที่มาของ ข้าวเหนียวเขาวง
ลักษณะประจำพันธุ์
ข้าวเหนียวเขาวงกาฬสินธุ์ ( Kaowong Kalasin Sticky rice ) หมายถึง ข้าวพันธุ์กอเดียว(ข้าวพันธ์พื้นเมือง) และข้าวพันธุ์ กข 6 เป็นข้าวเหนียวที่ไวต่อช่วงแสง ปลูกได้เฉพาะฤดูนาปีในเขตพื้นที่อำเภอเขาวง อำเภอกุฉินารายณ์ (เฉพาะตำบลนาโก และตำบลหนองห้าง) และกิ่งอำเภอนาคู (เฉพาะตำบลนาคูและตำบลบ่อแก้ว) จังหวัดกาฬสินธุ์ เป็นข้าวเหนียวเมื่อนึ่งสุกจะหอม และนุ่มไม่แฉะติดมือ และข้าวที่นึ่งแล้วเมื่อเก็บไว้ในภาชนะปิด หลายชั่วโมงจนข้าวเย็น ยังคงรักษาความอ่อนนุ่มได้อยู่
ความสัมพันธ์กับแหล่งภูมิศาสตร์
ขอบเขตการผลิตข้าวเหนียวเขาวงกาฬสินธุ์ อยู่ในพื้นที่อำเภอเขาวง อำเภอกุฉินารายณ์ (เฉพาะตำบลนาโก และตำบลหนองห้าง) และกิ่งอำเภอนาคู (เฉพาะตำบลนาคูและตำบลบ่อแก้ว) จังหวัดกาฬสินธุ์ ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย
คุณค่าทางโภชนาการ
ให้พลังงานแล้วแคลเซียมช่วยควบคุมการทำงานของระบบประสาทและกล้ามเนื้อ ซึ่งเป็นธาตุที่จำเป็นในการแข็งตัวของเลือด และฟอสฟอรัส ช่วยในการทำงานของสัญญาณประสาท และสำคัญต่อการทำงานของไตและโครงสร้างของกระดูกและฟัน
ได้รับการรับรอง ข้าวสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) 9 มีนาคม 2552
