“หินอ่อนพรานกระต่าย” หรือ Phran Kratai Marble หรือ Hin On Phran Kratai หมายถึง หินอ่อน เนื้อละเอียด คุณภาพดี สีสันสวยงาม ส่วนมากจะมีสีชมพู หากขัดแล้วจะเงาสวยงามตามธรรมชาติของหินอ่อน มีทั้งแบบพื้นผิวมันเงาและพื้นผิวด้าน รูปแบบการจัดจำหน่ายมีทั้งหินอ่อนก้อน หินอ่อนแปรรูปจากโรงงาน และหินอ่อนแปรรูปจากงานหัตถกรรม โดยผลิตและแปรรูปครอบคลุมพื้นที่จังหวัดกำแพงเพชร ทั้งนี้กรมทรัพย์สินทางปัญญา ประกาศให้ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ( GI) ” หินอ่อนพรานกระต่าย” เมื่อ 9 กันยายน 2567
กระบวนการผลิต
การผลิตหินอ่อนก้อน
(1) แหล่งหินอ่อน ต้องอยู่ในพื้นที่อำเภอพรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชรเท่านั้น
(2) ทำการเปิดหน้าเหมือง เพื่อปรับหาระดับพื้นที่ที่เหมาะสมในการตัดหิน
(3)ใช้เครื่องจักรเจาะรู เพื่อให้สามารถร้อยโซ่ตัดกากเพชรในการตัดหิน
(4) ขณะตัดหินต้องมีน้ำหล่อลื่น เพื่อช่วยในการตัดหิน
(5) ตัดหินออกมาเป็นก้อน ส่วนใหญ่จะเป็นทรงสี่เหลี่ยม มีหลากหลายขนาด
(6) ลำเลียงหินออกจากเหมือง เพื่อจำหน่ายต่อไป
การผลิตหินอ่อนแปรรูปจากโรงงาน
(1) นำหินอ่อนก้อนมาล้างทำความสะอาด เพื่อตรวจสอบชั้นผิวของหินอ่อน
(2)ใช้เครื่องจักรตัดหินอ่อนออกเป็นแผ่นหรือเป็นก้อนตามความต้องการ
(3) ขัดเก็บละเอียดผิวหินอ่อนหรือขัดแต่งหน้าหินอ่อนให้เกิดความเรียบเนียน
(4) ตราจสอบนื้อหิน และคัดแยกสีหินไวเป็นกลุ่ม เพื่อให้ง่ายต่อการจัดจำหน่าย
(5) แบ่งเป็นเกรด A (สีเดียว) เกรด B (2 สีผสมกัน) เกรด C (มากกว่า 2 สี) ซึ่งมีราคาแตกต่างกัน
การผลิตหินอ่อนแปรรูปจากงานหัตถกรรม
(1) นำหินอ่อนก้อนมาล้างทำความสะอาดและคัดเลือกสีหินอ่อนที่ต้องการ
(2)ใช้เครื่องจักรตัดหินอ่อน ตามขนาดและรูปแบบที่เหมาะสมของผลิตภัณฑ์หรือชิ้นงาน
(3) ทำการตัด แกะสลัก เจาะ เจียร เหลาหรือกลึง หรือวิธีการอื่นใดตามภูมิปัญญาท้องถิ่นหรือตามความเหมาะสมของการผลิต เพื่อให้ได้ขนาดและรูปแบบผลิตภัตภัณฑ์หรือชิ้นงานที่ต้องการ
(4) นำผลิตภัณฑ์หรือชิ้นงานมาขัดมัน จากนั้นนำมาลงน้ำยาขัดเงา แล้วเช็ดให้สะอาด
(5) นำมาประกอบให้เป็นรูปทรงตามรูปแบบผลิตภัณฑ์หรือชิ้นงานที่กำหนด เพื่อจำหน่ายต่อไป
จังหวัดกำแพงเพชร ทิศตะวันตกเป็นภูเขาสูงสลับซับซ้อนลาดลงมาทางด้านทิศตะวันออก พื้นที่ด้านเหนือและตอนกลางของจังหวัดเป็นเนินเขาเตี้ย ๆ สลับที่ราบ ส่วนบริเวณด้านทิศตะวันออกและใต้ของจังหวัดเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำ โดยมีแม่น้ำปิงไหลผ่านพื้นที่จังหวัดกำแพงเพชรเป็นระยะทางยาวประมาณ 104 กิโลเมตรซึ่งบริเวณพื้นที่ภูเขาสูงด้านตะวันตกเป็นต้นน้ำลำธารต่าง ๆ ที่ไหลลงสู่แม่น้ำปิง เช่น คลองวังเจ้า คลองสวนหมาก คลองขลุง และคลองวังไทร ลักษณะดินเป็นดินปนทรายเหมาะแก่การทำนาและปลูกพืชไร่ ส่วนสภาพภูมิอากาศโดยทั่วไปมีสภาพอากาศที่อบอุ่นตลอดปี มี 3 ฤดู คือ ฤดูร้อน ฤดูฝน และฤดูหนาว
ธรณีวิทยา
ลักษณะทางธรณีวิทยาจังหวัดกำแพงเพชร ประกอบด้วยหินหลายชนิดตั้งแต่หินตะกอน หินแปร หินอัคนีและตะกอนร่วน ที่มีอายุตั้งแต่มหายุคพรีแคมเบรียนจนถึงยุคควอเทอร์นารี (อายุมากกว่า 570 ล้านปี) แหล่งหินอ่อน อำเภอพรานกระต่าย เป็นแนวเขาพาดอยู่ในทิศทางตะวันตกเฉียงเหนือ – ตะวันตกเฉียงใต้ ยาวประมาณ 10 กิโลเมตรกว้าง 500-1,0000 เมตร เขาที่เป็นหินอ่อนจะมีลักษณะยอดแหลมและมีความลาดชันมาก แตกต่างจากภูเขาข้างเคียง ความสูงของเขาบริเวณนี้ประมาณ 150-200 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง พื้นที่เขาสว่างอารมณ์ตั้งอยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของตลาดพรานกระต่าย เป็นภูเขายอดแหลม มีผาชัน เหมือนภูเขาหินปูนทั่วไป ชั้นหินประกอบด้วยหินปูนตกผลึกใหม่ โดยทั่วไป มีชั้นหนา สีขาว ขาวชมพู เทาอ่อน เทาแก่ปานกลาง ชั้นหินทั้งหมดหนาประมาณ 150 เมตร มีลายวางตัวอยู่ในแนวทิศตะวันตกเฉียงเหนือและตะวันตกเฉียงใต้ ชั้นหินเอียงเทไปทางตะวันตก ประมาณ 60-70 องศา จากลักษณะการเรียงตัวลดหลั่นของขนาดเม็ดตะกอนในบริเวณช่วงต่อกับหินทัฟฟ์ แสดงว่าหินคดโค้งตลบทับไปทางตะวันตก
ด้วยลักษณะทางภูมิศาสตร์และแหล่งที่ตั้งส่งผลให้ “หินอ่อนพรานกระต่าย” ซึ่งเกิดจากหินปูนถูกแปรสภาพและมีการตกผลึกใหม่ของเม็ดแร่ ซึ่งประกอบด้วยเม็ดผลึกแร่ละเอียดจึงมีความคงทนแข็งแรง รวมทั้งสามารถนำมาขัดเงาและแกะสลักได้ดี ตลอดจนมีหลากหลายสี โดยเฉพาะหินอ่อนพรานกระต่ายสีชมพู ซึ่งพบว่ามีที่เดียวในประเทศไทย จึงทำให้เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายจนทุกวันนี้
ประวัติความเป็นมา
เมื่อแรกเริ่มนั้นพื้นที่ในจังหวัดกำแพงเพชรมีการทำเหมืองหินเพื่อใช้เป็นหินก่อสร้างและใช้ทำถนน ต่อมาพบว่ามีหินอ่อนปนอยู่ จึงมีการใช้เครื่องจักรขุดเจาะเข้าไปในแกนภูเขา พบว่าด้านในภูเขามีหินอ่อนที่มีคุณภาพดี มีสีเขียว สีชมพูอมเทา สีเทา สีเขียวเหลือง สีขาวอมเทา โดยเฉพาะหินสีชมพูอ่อน ซึ่งพบว่ามีแห่งเดียวในประเทศไทย
โดยหินอ่อนที่พบในจังหวัดกำแพงเพชรนั้น อยู่ในเขตพื้นที่อำเภอพรานกระต่าย บริเวณทิวเขาสว่างอารมณ์ เขาเขียวและเขาโทน ในทางธรณีวิทยา หินอ่อนที่เขาสว่างอารมณ์ เป็นยุคไซลูเรียน – ดีไวเนียน (Sturan – Devonian rods)ชั้นหินประกอบด้วยหินปูนตกผลึกใหม่อาจเรียกว่า หินอ่อนในแง่การค้า ต่อมาประมาณปี พ.ศ.ศ. 2521 นายประเสริฐ โฆษิตานนท์ ได้ดำเนินการขอประทานบัตรทำเหมืองหินอ่อนจากกรมทรัพยากรธรณี บริเวณหัวเขาด้านทิศเหนือของเขาสว่างอารมณ์ ประทานบัตรเลขที่ 20720/12487 ซึ่งเป็นประทานบัตรแปลงแรก “หินอ่อนพรานกระต่าย”ที่ผลิตในอำเภอพรานกระต่าย จ.กำแพงเพชร จัดเป็นหินอ่อนคุณภาพดี สีสันสวยงาม มีความแข็งแกร่ง ขัดออกมาแล้วจะเงาสวยงาม โดยเฉพาะหินอ่อนสีชมพู ซึ่งมีแห่งเดียวในประเทศไทย ทำให้มีชื่อเสียงเลื่องลือไปทั่วประเทศ การพัฒนาของสินค้าหินอ่อนพรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชร นอกจากใช้เพื่อการก่อสร้างแล้วยังนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ได้มากมาย เช่น โต๊ะ เก้าอี้ แจกัน ชุดหมู่บูชา หรือศาลเจ้า เป็นต้น ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ.ของหินอ่อนพรานกระต่าย ได้กลายเป็นสินค้าประจำอำอำเภอพรานกระต่าย และประจำจังจำจังหวัดกำแพงเพชร ที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายทั่วไป
