กรมทรัพย์สินทางปัญญา ประกาศขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ( GI) “มะม่วงขายตึกแปดริ้ว “ เมื่อวันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ.2567 ตามที่จังหวัดฉะเชิงเทรา ขอขึ้นทะเบียนฯ
“มะม่วงขายตึกแปดริ้ว” หรือ Khai Tuek Padriew Manso หรือ Ma Muang Khai Teuk หมายถึง มะม่วงพันธุ์ขายตึก ทรงผลกลมมนส่วนหัวใหญ่ ปลายผลด้านท้องสอบเข้าคล้ายรูปหัวใจ กรณีไม่ห่อผล ผิวมีเปลือกสีเขียว กรณีห่อผล ผิวเปลือกมีสีเขียวอมเหลือง หรือสีเหลือง เนื้อมีสีเหลืองอมส้ม ละเอียด กรอบ เสี้ยนน้อย เมล็ดเล็ก รสชาติมันหวานอมเปรี้ยว ปลูกบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำบางปะกง ซึ่งมีระบบนิเวศน์ 3 น้ำ ได้แก่ น้ำจืด น้ำกร่อย และน้ำเค็ม ผลิตในเขตพื้นที่จังหวัดฉะเชิงเทรา
การปลูก
(1) ต้นพันธุ์มะม่วงขายตึกแปดริ้ว ต้องมาจากต้นพันธุ์ในพื้นที่จังหวัดฉะเชิงเทรา หรือจากแหล่งต้นพันธุ์คุณภาพดี หรือเชื่อถือได้ ตรงตามพันธุ์ ด้วยวิธีการเสียบยอดหรือทาบกิ่ง ไม่เป็นโรคหรือมีร่องรอยการทำลายของแมลง รากบิดงอ กิ่งแห้งไม่สมบูรณ์ เพื่อให้เหมาะสมต่อการนำไปปลูก
(2) ฤดูกาลปลูก มะม่วงชายตึกควรปลูกต้นดูฝน (พฤษภาคม – กรกฎาคม) เนื่องจากอากาศมีความชุ่มชื้นช่วยให้ต้นมะม่วงตั้งตัวได้เร็ว
(3) พื้นที่ปลูก มะม่วงขายตึกสามารถปลูกได้ทั้งพื้นที่ร่องสวน พื้นที่ราบที่มีความลาดเพื่อป้องกันไม่ให้น้ำท่วมขัง หรือมีร่องระบายน้ำ หรือบริเวณคันบ่อ โดยพื้นที่ปลูกควรปรับปรุงคุณภาพดินให้มีความเหมาะสมมีการกำจัดวัชพืช
(4) ระยะปลูก มีระยะห่างระหว่างแถวและระหว่างต้นในช่วง 3 – 7 เมตร หรือตามความเหมาะสมของพื้นที่
(5) ขุดหลุมปลูกขนาด 50 x 50 x 50 เซนติเมตร (กว้าง x ยาว x ลึก) รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก
หรือปุ๋ยเคมี ผสมให้เข้ากัน หรือตามความเหมาะสมของพื้นที่
(6) นำต้นพันธุ์มะม่วงขายตึกลงปลูกในหลุม กลบดินให้สูงกว่าปากหลุมเล็กน้อย เพื่อป้องกันน้ำขัง ใช้หลัก
ปักค้ำยันไม่ให้ต้นล้ม หรือเอน
การดูแลรักษา
(1) การให้น้ำ ควรให้น้ำอย่างเพียงพอและเหมาะสม โดยสังเกตดินบริเวณแนวทรงพุ่ม ให้มีความชื้นแต่ไม่แฉะ
ในระยะก่อนมะม่วงแทงช่อดอกงดการให้น้ำ เมื่อแทงช่อดอกแล้วจึงให้น้ำได้ตามปกติ
(2) การให้ปุ๋ยและธาตุอาหารเสริม เพื่อควบคุมคุณภาพและผลผลิตของมะม่วงชายตึกแปดริ้ว ควรให้ปุ๋ยอินทรีย์ร่วมกับปุ๋ยเคมีที่เหมาะสม โดยระยะยังไม่ให้ผลผลิต ควรให้ปุ๋ยอินทรีย์ร่วมกับปุ๋ยเคมี ระยะให้ผลผลิตควรให้ปุ๋ยอินทรีย์ น้ำหมักชีวภาพ และปุ๋ยเคมีที่มีที่มีธาตโพแทสเซียมสูงร่วมกัน ระยะหลังให้ผลผลิต ควรให้ปุ๋ยอินทรีย์ร่วมกับปุ๋ยเคมีที่มีธาตุไนโตรเจนและฟอสฟอรัสสูง
(3) การตัดแต่งกิ่ง หลังจากให้ผลผลิตแล้ว ควรตัดกิ่งแห้ง กิ่งที่มีโรค และกิ่งที่ถูกแมลงทำลายออก และตัดแต่งกิ่งไม่ให้ทรงพุ่มชนกัน หรือเปิดกลางทรงพุ่มให้แสงแดดส่องถึง
(4) การป้องกันและกำจัดศัตรูมะม่วง ควรป้องกันศัตรูมะม่วง โดยเน้นการสร้างภูมิคุ้มกันให้แก่ต้นมะม่วง เช่น การปรับปรุงสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม การกำจัดวัชพืช กำจัดแมลง และทำลายแหล่งสะสมของเชื้อโรค เป็นต้น
(5) การปลิดหรือตัดผลมะม่วงชายตึกที่ไม่สมบูรณ์ภายในช่อออก โดยให้คัดเลือกผลที่สมบูรณ์ ทรงผลดีไม่มีร่องรอยการทำลายของศัตรูพืช เหลือประมาณ 2- 4 ผลต่อช่อ
(6) การห่อผลเพื่อช่วยให้มีผิวเปลือกสวยและป้องกันศัตรูพืชทำลาย โดยทำการฉีดพ่น เช่น น้ำหมักมักชีวภาพ สารชีวภัณฑ์ สารเคมี เป็นต้น จากนั้นห่อผลมะม่วงขายตึกด้วยวัสดุ เช่น ถุงกระดาษ ถุงกระดาษเคลือบคาร์บอน เป็นต้น
การเก็บเกี่ยว
(1) ใช้อุปกรณ์และวิธีการเก็บเกี่ยวให้เหมาะสม เช่น ตะกร้อสอย ใช้มือเก็บ ใช้บันไดปืนเก็บเกี่ยว หรือเครื่องมืออุปกรณ์การเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมและไม่กระทบต่อคุณภาพของผลมะม่วง เป็นต้น โดยต้องเกี่ยวด้วยความระมัดระวัง เพื่อป้องกันไม่ให้ผลมะม่วงซ้ำ และควรเก็บเกี่ยวให้ขั้วผลยาว 1 – 2 นิ้ว เพื่อป้องกันน้ำยางไหลเปื้อนผลมะม่วง
(2) ผลมะม่วงชายตึกแปดริ้วสามารถเก็บเกี่ยวได้ในช่วงเดือนมีนาคม – เมษายน และนอกฤดูในช่วงเดือน ตุลาคม-กุมภาพันธ์ หรือใช้วิธีนับวันหลังจากมะม่วงออกดอกประมาณ 100 – 115 วัน หรือโดยใช้วิธีการสังเกตผลที่มีลักษณะเป็นมัน มีความนวล
สำหรับจังหวัดฉะเชิงเทรา มีสภาพพื้นที่เป็นที่ราบลุมแม่น้ำ มีแม่น้ำบางปะกงไหลผ่าน ลักษณะเป็นที่ราบลูกฟูกคลื่นลอนลาด พื้นที่สองฝั่งแม่น้ำบางปะกงมีความสมบูรณ์สูง จากดินตะกอนทับถมมาเป็นเวลานาน ลักษณะดินเป็นดินเหนียวที่เกิดจากตะกอนด้วยอิทธิพลของน้ำทะเล น้ำขึ้นน้ำลง และแม่น้ำล้นฝั่งในฤดูน้ำหลาก พัดพาเอาตะกอนดินเหนียวเนื้อละเอียด ซากพืชซากสัตว์และแร่ธาตุต่าง ๆมารวมกันในบริเวณดังกล่าว ส่งผลให้พื้นที่มีความอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเพาะปลูก ประกอบกับอิทธิทธิพลของน้ำทะเลหนุนทำให้มีระบบนิเวศน์ของน้ำ 3 ชนิด ได้แก่ น้ำจืด น้ำกร่อย และน้ำเค็มที่ไหลผ่านส่งผลให้ดินมีธาตุอาหารที่เหมาะสมต่อคุณภาพของมะม่วง จึงทำให้มะม่วงขายตึกแปดริ้วมีรสชาติดี
สำหรับจังหวัดฉะเชิงเทรามีสภาวะอากาศหนาวเย็นและแห้งแล้ง ในช่วงฤดูหนาว ซึ่งได้รับอิทธิพธิพลจากมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ พัดพาความหนาวเย็นจากประเทศจีนมาปกคลุมประเทศไทย ในช่วงฤดูฝนมีอากาศชุ่มชื้นและมีฝน ซึ่งได้รับอิทธิพลจากมรสุมตะวันตกเฉียงใต้พัดปกคลุมในช่วงฤดูฝน
ด้วยลักษณะต่างๆ เหล่านี้ล้วนทำให้ดินในพื้นที่จังหวัดฉะเชิงเทรา มีธาตุอาหารพืชสะสมในปริมาณสูงโดยเฉพาะธาตุโพแทสเซียมที่มีความสำคัญในการสร้างและเคลื่อนย้ายสารอาหารพวกแป้งและน้ำตาลส่งผลต่อคุณภาพของผลผลิต เกิดเป็นปัจจัยเฉพาะที่ทำให้มะม่วงขายตึกแปดริ้ว มีความแตกต่างจากที่อื่นคือความเข้มข้นของรสชาติมัน หวานอมเปรี้ยว ซึ่งเป็นที่นิยมของผู้บริโภค
มะม่วงขายตึกเป็นมะม่วงไทยโบราณจัดอยู่ในกลุ่มมะม่วงมันหรือมะม่วงรับประทานดิบ ซึ่งชื่อ “มะม่วงขายตึก”หรือ “มะม่วงมันขายตึก” หรืออีกชื่อหนึ่งคือ “มะม่วงแขกขายตึก”
การปลูกมะม่วงขายตึกแปดริ้วในจังหวัดฉะเชิงเทรา เริ่มต้นเมื่อปี พ.ศ. 2522 คุณชวน ดำรงค์ศักดิ์ และคุณละออ ดำรงศักดิ์ ได้นำเมล็ดพันธุ์ของมะม่วงขายตึกพันธุ์พื้นเมือง ซึ่งมีลักษณะลูกเล็ก เนื้อน้อย แต่รสชาติดีมาปลูกโดยวิธีการเพาะเมล็ดในพื้นที่คลองบางกระเสน อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา เมื่อมีผลผลิตมะม่วงพบว่ามีการกลายพันธุ์เกิดขึ้น ได้มะม่วงขายตึกที่ขนาดผลใหญ่ เนื้อมาก รสชาติดี จึงมีการนำกิ่งพันธุ์ไปเสียบยอดและขยายพื้นที่ปลูกทั่วทั้งจังหวัด ต่อมาเกษตรกรได้นำกรรมวิธีการห่อผล เพื่อป้องกันแมลงวันผลไม้ส่งผลให้ผิวเปลือกมีสีเหลืองสวย
สำหรับชื่อ “มะม่วงชายตึก” จาการบอกเล่าของเกษตรกรขาวสวนมะม่วงจังหวัดฉะเชิงเทรา ที่มาของชื่อมะม่างขายตึกเกิดจากรสชาติที่อร่อย จึงเปรียบเปรยว่า ให้ขายตึกขายบ้านทานก็ยอม อีกประวัติเล่าว่ามีแขกที่เข้ามาค้าขายในบริเวณลุ่มแม่น้ำบางปะกง ชื่นชอบในรสชาติของมะม่วงพันธุ์นี้ จึงขายตึกนำไปซื้อที่ทำสวน ปลูกมะม่วงพันธุ์นี้ จึงเป็นที่มาของชื่อ “มะม่วงขายตึก”
มะม่วงขายตึกแปดริ้วสร้างชื่อเสียงให้จังหวัดฉะเชิงเทรา ด้วยผิวเปลือกมีสีสวยและรสชาติดี มะม่วงชายตึกแปดริ้ว มีลักษณะเด่นแตกต่างจากที่อื่นคือ ผิวเปลือกมีสีสวย เนื้อผลสีเหลืองอมส้ม ลักษณะผลที่อวบอิ่ม เมล็ดเล็กและมีความเข้มข้นของรสชาติมัน หวานอมเปรี้ยว จึงทำให้มะม่วงขายตึกแปดริ้ว มีชื่อเสียงและเป็นที่นิยมของผู้บริโภค
