“ส้มโอขาวใหญ่สมุทรสงคราม“(Som-O Khaw Yai SamutsongkramหรือSamutsongkhram Khaoyai Pomelo) หมายถึง ส้มโอพันธุ์ขาวใหญ่ ที่มีผลค่อนข้างใหญ่ รสหวานถึงอมเปรี้ยวเล็กน้อย มีน้ำมากแต่ไม่แฉะ ซึ่งปลูกในเขตพื้นที่ตำบลบางขันแตก ตำบลท้ายหาด อำเภอเมือง อำเภออัมพวา(ยกเว้นตำบลยี่สารและแพรกหนามแดง) และอำเภอบางคนทีของจังหวัดสมุทรสงคราม กรมทรัพย์สินทางปัญญา ประกาศให้ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ( GI )” ส้มโอขาวใหญ่สมุทรสงคราม ” เมื่อวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ.2555 โดยผู้ขอยื่นจดทะเบียนได้แก่ จังหวัดสมุทรสงคราม
ลักษณะภูมิประเทศ
จังหวัดสมุทรสงคราม ได้ชื่อว่าเป็นเมืองสามน้ำ( น้ำจืด น้ำเค็ม และน้ำกร่อย )ทำให้พื้นที่เหมาะแก่การทำกสิกรรมเป็นอย่างยิ่ง มีแม่น้ำแม่กลองไหลผ่าน ในตอนกลางมีน้ำกร่อย และน้ำเค็มในบริเวณปากอ่าว พื้นที่มีลักษณะเป็นที่ราบชายฝั่งมีความลาดเอียงไปทางชายฝั่งทะเล มีคลองธรรมชาติและคลองขุดเชื่อมต่อกัน กว่า 300 คลอง ทำหน้าที่ระบายน้ำระหว่างพื้นที่ส่วนบนและฝั่งทะเล ส่งผลให้มีตะกอนดินถูกพัดมาทับถมกัน เกิดเป็นชุดดินสมุทรสงความ เป็นดินเหนียวตลอดหน้าตัดดิน ดินชั้นบนมีลักษณะการทับถมเป็นชั้นของดินและอินทรีย์วัตถุ ดินชั้นล่างมีสีเทา บางแห่งพบเปลือกหอยปะปนอยู่ด้วย ลึกลงไปปฏิกิริยาของดินเป็นกรดอ่อนๆ ถึงกลางและด่างอ่อนๆ มีความอุดมสมบูรณ์ปานกลางถึงสูง เหมาะแก่การปลูก ส้มโอขาวใหญ่สมุทรสงคราม เนื่องจากมีธาตุอาหารพ่อสฟอรัสและโพแทสเซียมสูง และลักษณะภูมิอากาศเป็นแบบฝนเมืองร้อน
ประวัติความเป็นมา
จังหวัดสมุทรสงคราม มีการปลูกส้มโอตั้งแต่ประมาณปี 2475 ปลูกครั้งแรกในพื้นที่ตำบลบางพรม อำเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม โดยมีเกษตรกรนำผลส้มโอจากบางกอกน้อยฝั่งธนบุรีมาบริโภคและได้นำเมล็ดมาเพาะและปลูกแบบสวนหลังบ้านหลังเตาตาล ปรากฏว่าผลผลิตมีคุณภาพดี จึงทำการขยายพื้นที่ปลูกสู่ตำบลบางสะแก อำเภอบางคนที ตำบลบางขันแตก อำเภอเมืองสมุทรสงคราม และตำบลอื่นๆ ของจังหวัดสมุทรสงคราม
“ส้มโอขาวใหญ่สมุทรสงคราม” เป็นผลไม้ที่สร้างชื่อเสียงและรายได้ให้กับเกษดรกรจังหวัดสมุทรสงครามเป็นเวลานานกว่า 30 ปี เนื่องจากรสชาติที่อร่อย ผลค่อนข้างใหญ่ หนึ่งผลมี 12 – 14 กลีบ กุ้งใหญ่ เบียดกันแน่นสีขาวอมเหลือง รสหวานถึงอมเปรี้ยวเล็กน้อย มีน้ำมากแต่ไม่แฉะ มีเมล็ดเล็ก ส่วนใหญ่เมล็ดลีบ (ไม่มีเมล็ด) เก็บได้นานเป็นเดือนหลังการเกี่ยว ในเดือนเมษายนส้มโอขาวใหญ่สมุทรสงครามจะมีรสชาติหวานและอร่อยเป็นพิเศษ แต่จะออกสู่ตลาดมากอยู่ 2 ช่วงใหญ่ๆ คือในช่วงเดือนเมษายนและเดือนสิงหาคม จังหวัดสมุทรสงครามได้จัดงานส้มโอขึ้นในปี 2528เพื่อประชาสัมพันธ์ชื่อเสียงของ “ส้มโอขาวใหญ่สมุทรสงคราม” และในช่วงเดือนเมษายนของทุกปีได้มีการจัดงานลิ้นจี่และของดีเมืองแม่กลองขึ้น ซึ่งในงานดังกล่าวเกษตรกรได้นำผลไม้หลักของจังหวัดได้แก่ ส้มโอและลิ้นจี่มาจำหน่าย ทำให้ “ส้มโอขาวใหญ่สมุทรสงคราม”มีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับของผู้บริโภคทั้งในและต่างประเทศ
สำหรับพื้นที่การปลูก “ส้มโอขาวใหญ่สมุทรสงคราม” ครอบคลุมพื้นที่จังหวัดมุทรสงครามในพื้นที่ตำบลบางขันแตก ตำบลท้ายหาด อำเภอเมือง อำเภออัมพวา (ยกเว้นตำบลยี่สารและแพรกหนามแดง) และอำเภอบางคนที
