“ลิ้นจี่แม่ใจพะเยา” หรือ Phayao Lychee Mae Chai หมายถึง ลิ้นจี่พันธุ์ฮงฮวย ที่มีลักษณะผลใหญ่ทรงยาวรี เปลือกบางสีแดงอมชมพู หนามสั้นและห่าง เนื้อผลแห้งกรอบสีขาวขุ่น ไม่แฉะน้ำ รสชาติหวานอมเปรี้ยว มีกลิ่นหอม ที่ปลูกในเขตพื้นที่อำเภอแม่ใจ และตำบลบ้านใหม่ อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา ทั้งนี้กรมทรัพย์สินทางปัญญาประกาศให้ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) ” ลิ้นจี่แม่ใจพะเยา” เมื่อวันที่ 25 ก.พ. 2558
ประวัติความเป็นมา
เริ่มปลูกลิ้นจี่ เมื่อปี พ.ศ.2512 โดยอาจารย์ทองคำ สารถ้อย ครูโรงเรียนทุ่งป่าข่า มีแนวความคิดที่จะหาพืชเศรษฐกิจมาปลูกในพื้นที่อำเภอแม่ใจ จึงได้ทำการหารือกับนายอำเภอและเกษตรอำเภอแม่ใจ ได้มีการจัดทำโครงการขอสนับสนุนกิ่งพันธุ์ลิ้นจี่ “พันธุ์ฮงฮวย” จากสำนักงานเกษตรจังหวัดเชียงราย จำนวน 30 ต้น มาปลูกในโรงเรียนบ้านทุ่งป่าข่า หมู่ที่ 6 ตำบลศรีถ้อย อำเภอแม่ใจ เพื่อเป็นจุดสาธิตและขยายพันธุ์ให้กับเกษตรกร ปรากฏว่าให้ผลผลิตดี รสชาติอร่อย สามารถจำหน่ายได้ราคาดี เกษตรกรบ้านทุ่งป่าข่าจึงเริ่มขยายพันธุ์ปลูกกันมากขึ้นและได้แพร่หลายไปยังหมู่บ้านอื่นๆโดยมีการจัดงาน”เทศกาลลิ้นจี่ และของดีจังหวัดพะเยา” ขึ้นเป็นประจำทุกปี เพื่อเผยแพร่ชื่อเสียงลิ้นจี่แม่ใจของจังหวัดพะเยา ให้เป็นที่รู้จักแพร่หลายมากยิ่งขึ้น
ลักษณะภูมิประเทศ
จังหวัดพะเยา ตั้งอยู่ทางภาคเหนือของประเทศไทย ละติจูดที่ 18 องศา 44 ลิปดาเหนือ ถึง 19 องศา 44 ลิปดาเหนือ และลองติจูดที่ 99 องศา 40 ลิปดาตะวันออก ถึง 100 องศา 40 ลิปดาตะวันออก ลักษณะภูมิประเทศโดยทั่วไปมีเทือกเขาสูงล้อมรอบอยู่ทางทิศตะวันตก ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ และทิศตะวันออกเฉียงใต้ ลักษณะเทือกเขาทอดตัวเป็นแนวยาวจากทิศเหนือลงทิศใต้ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบติดเชิงเขา บางส่วนเป็นภูเขาสูง มีเทือกเขาผีปันน้ำอยู่ทางทิศตะวันตก ซึ่งเป็นต้นกําเนิดแหล่งน้ำธรรมชาติ มีพื้นที่ราบลุ่มเหมาะแก่การทำนาและมีพื้นที่ราบติดเชิงเขาเหมาะแก่การทำสวน มีอากาศเย็นเกือบตลอดทั้งปี ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางระหว่าง 300 – 1,550 เมตร โดยอำเภอแม่ใจ จ.พะเยา ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของจังหวัดพะเยา เป็นต้นกําเนิดลำน้ำหลายสายที่ไหลรวมกันลงไปสู่กว้านพะเยาซึ่งเป็นแหล่งน้ำธรรมชาติที่สำคัญของจังหวัดพะเยา สภาพดินมีปริมาณธาตุโพแทสเซียมสูง อุดมไปด้วยแร่ธาตุจากธรรมชาติ
ลักษณะภูมิอากาศ
สภาพภูมิอากาศ แบ่งเป็น 3 ฤดูกาลอย่างชัดเจน มีอุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย 35.72 องศาเชลเชียส อุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ย 16.94 องศาเซลเซียส ฤดูร้อนอยู่ในช่วงเดือนมีนาคม – เมษายนมีอุณหภูมิเฉลี่ยสูงสุดประมาณ39.09 องศาเซลเซียส ฤดูฝนอยู่ในช่วงเดือนพฤษภาคม – ตุลาคมมีความขึ้นสัมพัทธ์เฉลี่ยประมาณร้อยละ71.89 ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 1,262 มิลลิเมตรต่อปี ฤดูหนาวอยู่ในช่วงเดือนพฤศจิกายน – กุมภาพันธ์ มีอุณหภูมิเฉลี่ยต่ำสุดประมาณ 13.72 องศาเซลเชียส
จากลักษณะภูมิประเทศและภูมิอากากาศดังกล่าวส่งผลทำให้อำเภอแม่ใจมีความเหมาะสมเป็นแหล่งปลูกลิ้นจี่ที่มีลักษณะเด่นแตกต่างจากลิ้นจี่ของแหล่งอื่น
การปลูก
(1) ขุดหลุมกว้างยาวลึก 50 x 50 x 50 เซนติเมตร ระยะห่างระหว่างต้น 8 – 12 เมตร หรือตามความเหมาะสมของแต่ละพื้นที่ แบ่งดินเป็น 2 ชั้น นำส่วนของดินชั้นบนผสมคลุกเคล้ากับปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักเพื่อรองก้นหลุม แล้วกลบทับหลุมด้วยส่วนของดินชั้นล่างให้สูงกว่าปากหลุมปลูก ประมาณ 1 ฝ่ามือ
(2) นำกิ่งพันธุ์ลงปลูกกลางหลุม โดยโคนต้นควรอยู่ระดับปากหลุม นำดินกลบโดยรอบให้แน่น ใช้ไม้หลักปักผูกป้องกันต้นโยก รดน้ำให้ชุ่ม แล้วใช้วัสดุคลุมหน้าดินเพื่อรักษาความชุ่มชื้นและเพิ่มอินทรียวัตถุให้กับดิน
(3) รดน้ำให้ซึมลงดินที่ความลึกประมาณ 40 เชนติเมตรขึ้นไป ให้ปุ๋ยตามความเหมาะสมของแต่ละช่วงการผลิต
(4) ควรห่อผลเมื่อผลลิ้นจี่เริ่มเปลี่ยนสีจากสีเขียวเป็นสีแดงเรื่อๆ หรือก่อนเก็บเกี่ยวไม่น้อยกว่า 20 วันเพื่อป้องกันศัตรูพืชของลิ้นจี่และทำให้ช่อผลสวยงามโดยห่อช่อผล ผูกปากถุงกับโคนก้านช่อให้แน่น
การเก็บเกี่ยว
(1) ควรเก็บในช่วงแดดไม่จัด โดยใช้พะองหรือบันไดพาดกิ่งแล้วปีนขึ้นไปเก็บช่อลิ้นจีทั้งถุงที่ห่อและควรทยอยเก็บทุก 2 – 3 วันต่อครั้ง
(2) หลังเก็บผลลิ้นจี่จากต้นแล้ว จะนำไปรวมไว้ในที่ร่ม เพื่อนำไปทำการคัดขนาด ตัดแต่งช่อและผลที่ไม่สมบูรณ์ออก จึงบรรจุลงหีบห่อต่อไป
(
