มะดัน เป็นผลไม้ที่มีรสเปรี้ยว นิยมนำมาทานสดจิ้มพริกเกลือและยังนำมะดันมาแปรรูปเพื่อให้อยู่ได้นานมากยิ่งขึ้น ด้วยการนำมาดองไว้เป็นมะดันดอง หรือ การแช่อิ่มลูกมะดันให้มีรสชาติที่อร่อยมากยิ่งขึ้น ไม่เพียงเท่านั้นเรายังนำลูกมะดันมาใช้ในการปรุงรสอาหารเพื่อเพิ่มรสเปรี้ยวแทนมะนาว โดยรสเปรี้ยวในมะดันยังเป็นตัวช่วยในการแก้ง่วงนอนได้ดีอีกด้วย
เมื่อก่อนนั้น มะดัน ส่วนใหญ่จะขึ้นเองตามธรรมชาติ ตามดินที่มีบ้านเรือนอยู่อาศัย ในปัจจุบันกษตรกรหลายคนได้หันมาให้ความสนใจในการปลูกพืชรสเปรี้ยวนี้อยู่บ้าง โดยเฉพาะภาคกลาง ที่นิยมปลูกมะดันเพื่อเก็บผลผลิตไว้บริโภคและแปรรูปขาย
สรรพคุณในเชิงยาแล้ว มะดัน ก็เป็นพืชชนิดหนึ่งที่ให้สรรพคุณเยอะ ไม่ว่าจะเป็นการใช้ผลมะดันที่มีรสเปรี้ยวขับเสมหะแก้ไอ แก้อาการเจ็บคอรวมถึงบรรเทาอาการหวัดได้ นอกจากนี้ยังช่วยแก้ประจำเดือนมาไม่ปกติอีกด้วย จึงทำให้มีการนำมะดันไปใช้เป็นวัตถุดิบเพื่อเข้าตำรับยาแผนไทยหรือแพทย์แผนโบราณหลายขนาน นำไปขายให้ผู้บริโภคได้ใช้กันทั่วโลกเลย โดยเฉพาะยาแก้ไอและยาระบายหลายสูตรที่จะต้องมีมะดันผสมอยู่
ต้นมะดันเป็นไม้ยืนต้นที่มีขนาดกลาง ลำต้นขรุขระสีน้ำตาล มีกิ่งก้านแตกออกไปมากมายเต็มลำต้นจนเหมือนเป็นพุ่ม มีใบเป็นใบเดี่ยวงอกสลับกันระหว่างกิ่งแต่ละกิ่งมีดอกเป็นช่อ โดยผลจะขึ้นตามกิ่งต่างๆ ผลมะดันมีสีเขียวรี ดอกมะดันจะขึ้นในช่วงฤดูหนาว
มะดัน สามารถปลูกได้ด้วยวิธีการเพาะเมล็ดและการตอนกิ่ง แต่ที่นิยมส่วนใหญ่ก็คือการเพาะเมล็ด โดยผลมะดันหนึ่งลูกจะมีเมล็ดอยู่ประมาณสี่เมล็ด โดยเมล็ดที่แก่จะเป็นสีน้ำตาลส่วนเมล็ดที่อ่อนนั้นจะมีสีขาวการเพาะเมล็ดจะใช้เมล็ดแก่ ดินที่มะดันชอบนั้นจะเป็นดินที่ชุ่มน้ำ โดยอาจเริ่มจากการเพาะในถุงเพาะก่อนจากนั้นเมื่อเป็นต้นจึงค่อยเอาลงแปลงที่ไถ่เตรียมไว้และหมั่นดูแลให้ได้รับแสงแดดและน้ำอย่างเพียงพอเท่านี้ก็รอเก็บผลผลิตได้เลย
การแปรรูปมะดันที่ยังมีช่องว่างทางการตลาดอยู่มากคือ มะดันแช่อิ่ม ที่ยังไม่มีการผลิตออกสู่ตลาดจริงจัง ทั้งที่วิธีการผลิตก็ไม่ได้ยากเย็นอะไรเลย นำมะดันมาล้างให้สะอาดตัดปลายทั้งหัวหั้งท้ายออก แช่ในน้ำผสมเกลือแกงทิ้งไว้ 1 คืน โดยใช้สัดส่วน มะดัน 1 กิโลกรัม ต่อเกลือ ¾ ถ้วยตวง แล้วเติมน้ำเปล่า 4 ถ้วยตวง พอรุ่งเช้าลูกมะดันก็เปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีเหลือง นำมาเอาเมล็ดออก แล้วผ่ามะดัน ก่อนที่จะนำไปแช่น้ำปูนใสที่เตรียมไว้ ให้เนื้อผลมะดันกรุบกรอบ แล้วนำขึ้นพักบนตะแกรงให้ผลมะดันหมาดได้ที่ แล้วเทใส่หม้อก่อนที่จะราดน้ำเชื่อมแช่เย็นแล้วหมักทิ้งไว้ 1 คืน ก่อนนำมาเคี่ยวบนเตาไฟให้เดือดแล้วรินน้ำออก พักให้เย็นแล้วนำไปแช่ตู้เย็น ก่อนที่จะบรรจุใส่ถุงขาย ทำเงินเพิ่มมูลค่ากันไปเลย
