ทุเรียน GI ที่มีการขึ้นทะเบียนกับทางกรมทรัพย์สินทางปัญญาทั้งหมด 16 แห่ง เป็นทุเรียนหลากหลายสายพันธุ์ที่มีจุดเด่นทั้งลักษณะผลและรสชาติต่างกัน
GI คืออะไร GI (Geographical Indication) ถือเป็นทรัพย์สินทางปัญญาประเภทหนึ่ง เป็นสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ และเป็นเครื่องหมายที่ใช้กับสินค้าที่มาจากแหล่งผลิตเฉพาะเจาะจงคุณภาพหรือชื่อเสียงของสินค้านั้นๆ เป็นเสมือนแบรนด์ของท้องถิ่นที่ต้องมีการจดทะเบียนตามขั้นตอน
ทุเรียน GI แม้จะมาจากพันธุ์เดียวกันแต่ปลูกคนละพื้นที่ มีรสชาติและเอกลักษณ์แตกต่างกัน เรามาดู 16 ทุเรียน GI มีที่ไหนบ้าง มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวแตกต่างกันอย่างไร
1.ทุเรียนนนท์ คือ ทุเรียนพันธุ์ก้านยาว พันธุ์หมอนทอง พันธุ์ชะนี พันธุ์กระดุมทอง และพันธุ์พื้นเมือง มีรสชาติดี หวาน มัน หอม สีเหลือง เนื้อละเอียด ปลูกในเขตพื้นที่ จ.นนทบุรี ซึ่งในพื้นที่นนทบุรีนี้ มีแม่น้ำเจ้าพระยาไหลผ่าน ทำให้สภาพดินมีแร่ธาตุที่สำคัญมารวมกัน เหมาะกับการทำสวนผลไม้ โดยเฉพาะสวนทุเรียน ชาวสวนในพื้นที่จะใช้ใบทองหลางเป็นส่วนผสมที่สำคัญในปุ๋ย ทำให้ทุเรียนมีคุณภาพดี รสชาติหวานอร่อย เป็นที่นิยมของประชาชนทั่วไป
2.ทุเรียนป่าละอู คือ ทุเรียนพันธุ์หมอนทองและพันธุ์ชะนี มีลักษณะเนื้อหนา สีเหลืองอ่อน เนื้อแห้งเนียนละเอียด กลิ่นอ่อน รสชาติหวานมัน เม็ดลีบเล็ก ปลูกในเขตพื้นที่ป่าละอู ต.ห้วยสัตว์ใหญ่ อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ ซึ่งในพื้นที่ป่าละอูนั้นเริ่มมีการนำทุเรียนเข้ามาทดลองปลูกเมื่อปี พ.ศ. 2527 โดยนำพันธุ์ก้านยาวมาจาก จ.นนทบุรี และ พันธุ์หมอนทองมาจาก จ.ระยอง โดยการทดลองนำมาปลูกในครั้งนั้นได้ผลดีคือ มีเอกลักษณ์ที่แตกต่างจากต้นพันธุ์ที่นนทบุรีและระยอง ทุเรียนมีรสมัน หวานน้อย เนื้อแน่น และกลิ่นไม่แรง
3.ทุเรียนปราจีน คือ ทุเรียนพันธุ์ก้านยาว พันธุ์หมอนทอง พันธุ์ชะนี พันธุ์กระดุมทอง และพันธุ์พื้นเมือง มีเนื้อแห้ง หนา เส้นใยน้อย หวานมัน ปลูกในเขตพื้นที่ อ.เมืองปราจีนบุรี อ.กบินทร์บุรี อ.ประจันตคาม อ.ศรีมหาโพธิ์ และ อ.นาดี จ.ปราจีนบุรี โดยเกษตรกรได้นำพันธุ์ทุเรียนทั้งแบบตอนกิ่งและเมล็ดมาจาก จ.นนทบุรี นำมาปลูกเมื่อประมาณ 100 ปีที่ผ่านมา และด้วยสภาพภูมิอากาศ ปริมาณน้ำฝน และเนื้อดิน ทำให้ทุเรียนปราจีนมีเอกลักษณ์พิเศษคือ เนื้อแห้งไม่แฉะ
4.ทุเรียนหลงลับแลอุตรดิตถ์ คือ ทุเรียนพันธุ์หลงลับแล มีผลทรงกลม หรือกลมรี ขนาดเล็ก เปลือกบาง เนื้อมาก สีเหลืองเข้ม เนื้อแห้งละเอียดเหนียว มีกลิ่นอ่อน รสชาติหวานมัน เมล็ดลีบเล็ก ปลูกในเขตพื้นที่ อ.ลับแล อ.เมืองอุตรดิตถ์ อ.ท่าปลา จ.อุตรดิตถ์ จุดกำเนิดของทุเรียนหลงลับแลอุตรดิตถ์มาจากทุเรียนสายพันธุ์พื้นเมืองที่มีความพิเศษแตกต่างจากทุเรียนพื้นเมืองทั่วไป คือ เป็นทุเรียนขนาดเล็ก รสชาติหวานมัน เมล็ดลีบ ภายหลังจากส่งเข้าประกวดทุเรียนและได้รับรางวัลยอดเยี่ยม เกษตรกรจึงได้รับการส่งเสริมให้ปลูกและขยายพันธุ์มาอย่างต่อเนื่อง
5.ทุเรียนหลินลับแลอุตรดิตถ์ คือ ทุเรียนพันธุ์หลินลับแล มีผลทรงกระบอก เปลือกบาง เนื้อสีเหลืองเข้ม เนื้อละเอียดเหนียวแห้ง รสชาติหวานมัน กลิ่นอ่อน เนื้อมาก เส้นใยน้อย เก็บไว้ได้นานโดยไม่แฉะ มีเมล็ดลีบเล็ก ปลูกในเขตพื้นที่ อ.ลับแล อ.เมืองอุตรดิตถ์ อ.ท่าปลา จ.อุตรดิตถ์ พื้นที่เป็นดินร่วนปนทราย หรือที่เรียกว่าเป็นดินแดงผาผุ เมื่อถึงฤดูฝน จะมีน้ำไหลมาจากยอดเขา นำพาแร่ธาตุมาเติมให้พื้นที่การเกษตร ทำให้ทุเรียนหลินลับแล รสชาติหวานมัน เนื้อแห้ง มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซึ่งต้นกำเนิดมาจากการนำเมล็ดทุเรียนมาปลูกแล้วได้ทุเรียนต้นใหม่ที่มีผลทุเรียนแปลกกว่าทุเรียนต้นอื่น ๆ จากนั้นมีการส่งเข้าประกวด และได้รับความนิยมจากนักกินทุเรียนไม่น้อยกว่าทุเรียนพันธุ์หลงลับแล
6.ทุเรียนภูเขาไฟศรีสะเกษ คือ เรียนพันธุ์ก้านยาว พันธุ์หมอนทอง พันธุ์ชะนี ปลูกในพื้นที่ อ.ขุนหาญ อ.กันทรลักษณ์ และ อ.ศรีรัตนะ จ.ศรีสะเกษ ทุเรียนภูเขาไฟศรีสะเกษเริ่มปลูกอย่างจริงจัง เมื่อ พ.ศ. 2531 มีการนำต้นพันธุ์ทุเรียนพันธุ์หมอนทองมาทดลองปลูก ปรากฎว่าได้ผลดี ให้ผลผลิตสูง และคุณภาพดี เนื่องจากดินบริเวณนี้เป็นดินที่เกิดจากภูเขาไฟโบราณผุพังมาจากหินบะซอลล์ มีธาตุอาหารชนิดต่าง ๆ ที่จำเป็นต่อพืชในปริมาณสูง ส่งผลให้ทุเรียนภูเขาไฟศรีสะเกษมีคุณสมบัติพิเศษ คือ เนื้อทุเรียนละเอียด แห้ง เนียนนุ่ม รสชาติหวานมัน มีกลิ่นหอมปานกลาง สีเนื้อเหลืองสม่ำเสมอทั้งผล
7.ทุเรียนสาลิกาพังงา คือ ทุเรียนพันธุ์พื้นเมืองของ จ.พังงา มีลักษณะผลทรงกลม เปลือกบาง หนามสั้นและถี่ เนื้อหนาละเอียด สีเหลืองเข้ม กลิ่นหอมแต่ไม่ฉุนมาก แกนกลางเปลือกทุเรียนจะมีสีสนิมแดง เมล็ดลีบ รสชาติหวาน ปลูกในเขตพื้นที่ อ.กะปง จ.พังงา เหตุที่ชื่อสายพันธุ์สาลิกา เนื่องจากคนท้องถิ่นในยุคก่อนนิยมเปรียบเปรยความอร่อยเหมือนกับจะงอยปากของนกสาลิกาที่มีเสียงไพเราะ และเรียกขานกันมาจนถึงปัจจุบัน ทุเรียนพันธุ์สาลิกาต้นดั้งเดิมอยู่ในพื้นที่ อ.กะปง จ.พังงา มีอายุมากกว่า 100 ปี ยังคงยืนต้นและให้ผลผลิตอยู่เป็นปกติ
8.ทุเรียนในวงระนอง คือ ทุเรียนพันธุ์หมอนทอง ผลทรงกลมรี มีร่องพูชัดเจน เปลือกบาง หนามถี่สีเขียว เนื้อหนาเนียนละเอียดสีเหลืองทอง เมล็ดลีบ รสชาติหวานหอม มัน กรอบ กลิ่นไม่ฉุน ปลูกในพื้นที่ ต.ในวงเหนือ และ ต.ในวงใต้ อ.ละอุ่น จ.ระนอง พื้นที่ในวงเป็นพื้นที่ที่มีภูเขาล้อมรอบ แต่เดิมมีการถางป่าเพื่อปลูกกาแฟและข้าวไร่ เมื่อราคากาแฟตกต่ำก็หันมาปลูกพื้นชนิดอื่น จนกระทั่งปี พ.ศ. 2536 ได้นำกล้าพันธุ์ทุเรียนหมอนทองมาจาก อ.หลังสวน จ.ชุมพร จากนั้นเกษตรกรก็เริ่มปลูกทุเรียนกันมากขึ้น โดยชาวบ้านที่นี่มีขนบธรรมเนียมในการทำสวนทุเรียน โดยจะมีการไหว้สวน (ไหว้เจ้าที่) ประจำปี หลังจากเสร็จสิ้นฤดูกาลเก็บเกี่ยว และมีความเชื่อว่าปลูกทุเรียนไว้ถือว่าเป็นไม้มงคลเพื่อป้องกันอุปสรรคขวากหนาม
9.ทุเรียนชะนีเกาะช้าง คือ ทุเรียนพันธุ์ชะนี มีลักษณะผลค่อนข้างรี ยาว หนามใหญ่และห่าง เปลือกบาง สีผิวออกสีน้ำตาลปนแดง ส่วนใหญ่มีหนามแดง เห็นร่องพูชัดเจน เนื้อทุเรียนหนา ผิวสัมผัสละเอียด แห้ง เหนียว มีสีเหลืองเข้มไปจนถึงสีเหลืองอมส้ม ส่วนใหญ่เมล็ดจะมีขนาดเล็กหรือลีบ รสชาติหวานมัน และมีกลิ่นหอม ปลูกเฉพาะในพื้นที่อ.เกาะช้าง จ.ตราด มีการคาดการว่าทุเรียนถูกนำมาปลูกในพื้นที่อำเภอเกาะช้างตั้งแต่เมื่อประมาณ 70 ปีมาแล้ว โดยดั้งเดิมเป็นทุเรียนป่าหรือทุเรียนโบราณที่มีต้นสูงใหญ่ ซึ่งชาวบ้านในพื้นที่เรียกว่า “ทุเรียนเม็ด” เนื่องจากมีมีเม็ดใหญ่ เนื้ออ่อน รสชาติไม่ดี ต่อมามีผู้นำทุเรียนเข้ามาปลูกในพื้นที่โดยคาดว่านำต้นพันธุ์มาจาก จ.จันทบุรี ซึ่งทุเรียนพันธุ์ชะนีสามารถเจริญเติบโตได้ดี และถูกนำมาจัดแสดงในงานวันผลไม้ และของดีอำเภอเกาะช้าง ทำให้ชื่อเสียงของ ทุเรียนชะนีเกาะช้าง เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย
10.ทุเรียนปากช่องเขาใหญ่ คือ ทุเรียนพันธุ์หมอนทอง ที่มีเนื้อสัมผัสเนียน แน่นหนึบ แห้ง ละเอียด เส้นใยน้อย มีสีเหลืองอ่อนสม่ำเสมอทั้งผล กลิ่นหอมอ่อน รสชาติหวาน มัน ปลูกในอำเภอปากช่อง จ.นครราชสีมา ซึ่งจัดอยู่ในพื้นที่ทุ่งหญ้าเขตร้อน มีมรสุมหลักพัดผ่าน ทำให้อากาศชุ่มชื้น มีฝนตกชุก สภาพอากาศกลางวันร้อนกลางคืนเย็น ส่งผลให้ทุเรียนในพื้นที่ดังกล่าวรสชาติดี และเนื่องจากอากาศหนาวเย็นในเวลากลางคืน ทำให้ธาตุอาหารโพแทสเซียมที่สะสมอยู่ในเวลากลางคืนทำงานได้ดี ส่งผลให้เกิดเส้นใยในทุเรียนน้อยลง และยังมีโครงสร้างดินที่มีคุณสมบัติระบายน้ำที่ดี ดินดูดซับน้ำไว้ในปริมาณที่เป็นประโยชน์กับพืช ทำให้ทุเรียนดูดน้ำไปใช้ได้อย่างสม่ำเสมอ
11.ทุเรียนจันท์ คือ ทุเรียนพันธุ์พื้นเมือง ได้แก่ พันธุ์พวงมณี พันธุ์นกหยิบ พันธุ์ทองลินจง พันธุ์นวลทองจันทร์ พันธุ์กบสุวรรณ และพันธุ์ทางการค้า ได้แก่ พันธุ์จันทบุรี 1 ถึงพันธุ์จันทบุรี 10 ที่มีเนื้อละเอียด สีเหลือง หรือเหลืองเข้ม หรือเหลืองอมส้ม เนื้อหนาละเอียด มีเส้นใยน้อย หรือไม่มีเส้นใย รสชาติหวานมันหรือหวานแหลม ปลูกและผลิตในเขตพื้นที่จังหวัดจันทบุรี สภาพพื้นที่โดยทั่วไปดินเกิดจากการสลายตัวของหินปูน มีการระบายน้ำได้ดี มีอุณหภูมิที่เหมาะสม เกิดการสะสมพลังงานในรูปของสารคาร์โบไฮเดรตมาก ทำให้กิ่งก้านสาขาของต้นทุเรียนเจริญเติบโตได้ดี ออกดอกได้เร็วและสมบูรณ์ ทุเรียนจันท์ จึงมีคุณภาพเป็นหนึ่งในพืชเศรษฐกิจสำคัญของ จ.จันทบุรี
12.ทุเรียนทรายขาว สินค้า GI ลำดับที่ 199 ของไทย เป็นทุเรียนพันธุ์หมอนทอง ที่ปลูกและผลิตในเขตพื้นที่ ต.ทรายขาว อ.โคกโพธิ์ จ.ปัตตานี รูปร่างทรงกลมรี เปลือกค่อนข้างบาง สีน้ำตาลอ่อน หนามเล็กและยาว เนื้อสีเหลือง แห้ง ไม่เละ เนื้อละเอียดเหมือนเนื้อครีม ไม่เป็นเส้น รสชาติหวานมัน กลมกล่อม กลิ่นหอม ไม่ฉุน เมล็ดลีบ มีเอกลักษณ์เฉพาะจนเป็นที่กล่าวขานว่า “ทุเรียนทรายขาว ทุเรียนแห่งเทือกเขาสันกาลาคีรี”
13.ทุเรียนสะเด็ดน้ำยะลา เป็นการนำทุเรียนสายพันธุ์ต่างๆ ของจังหวัดยะลาไปปลูกในพื้นที่ตามไหล่เขา สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางตั้งแต่ 100 เมตรขึ้นไป ซึ่งเป็นแหล่งบ่มเพาะทุเรียนคุณภาพ ปลอดสารเคมี ทำให้ทุเรียนมีความโดดเด่นด้วยรสชาติหวานมัน มีกลิ่นเฉพาะตัว เนื้อเเห้งละเอียด เส้นใยน้อย และเนื้อมีสีเหลืองอ่อนหรือเข้มตามแต่ละสายพันธุ์ที่ปลูก ได้แก่ พันธุ์ก้านยาว พันธุ์ชะนี พันธุ์พวงมณี พันธุ์มูซังคิง และพันธุ์หนามดำ หรือ “โอฉี่” โดยสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ในช่วงเดือน ก.ค.-ก.ย.ของทุกปี
14. ทุเรียนทะเลหอย กระบี่ เป็นทุเรียนพันธุ์หมอนทองและพันธุ์ชะนี ที่มีรสชาติหวานมัน เข้มข้น เนื้อหนาละเอียด เนียน ผิวสัมผัสแห้ง ไส้แห้ง แม้จะเก็บเกี่ยวในช่วงที่มีฝนตกชุก กลิ่นหอมอ่อน ปลูกและผลิตในพื้นที่ตำบลปลายพระยา และตำบลเขาเขน อำเภอปลายพระยา จังหวัดกระบี่ ทุเรียนทะเลหอย กระบี่ จะมีลักษณะโดดเด่นกว่าที่อื่นตรงเนื้อทุเรียนที่มีสีเหลืองสวยเมล็ดสีแดง ไส้ไม่แฉะ รสชาติหวาน เนื้อกรอบ อร่อย เนื่องจากปลูกบนพื้นที่ดินดี มีแหล่งน้ำดี และสภาพอากาศที่ดีมาก ๆ ทำให้ทุเรียนมีคุณภาพดี รสอร่อยมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ถือเป็น 1 ในของดีจังหวัดกระบี่
15.ทุเรียนทองผาภูมิ จ.กาญจนบุรี ทุเรียน GI ล่าสุดที่กรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ประกาศรับรอง “ทุเรียนทองผาภูมิ” เป็นทุเรียนพันธุ์หมอนทองที่ปลูกในพื้นที่แนวเทือกเขาตะนาวศรี ซึ่งมีลำน้ำสำคัญมากมาย มีสภาพอากาศกลางวันร้อนกลางคืนเย็น ทำให้ลักษณะดินบริเวณนั้นเป็นดินศิลาแลง เนื้อดินร่วนปนทราย สามารถระบายน้ำได้ง่าย ทำให้รากทุเรียนสามารถชอนไชหาอาหารได้ดี และได้รับสารอาหารจากดินเต็มที่ ด้วยแหล่งภูมิศาสตร์นี้ทำให้ทุเรียนทองผาภูมิเติบโตได้ดี มีอัตลักษณ์ชัดเจน ผลทรงรีสวย เปลือกบาง รสชาติหวานมัน เนื้อหนาสีครีมเหลือง ผิวมันวาว กรอบ เส้นใยน้อยและไม่มีกลิ่นฉุน ปัจจุบัน สามารถสร้างรายได้ให้แก่ จ.กาญจนบุรีและเกษตรกรในพื้นที่ ได้อย่างยั่งยืน
16. ทุเรียนหมอนทองระยอง ทุเรียน GI ล่าสุดที่กรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ประกาศรับรอง จังหวัดระยองมีสภาพภูมิอากาศแบบร้อนขึ้นลมทะเลพัดผ่านทำให้ผลทุเรียนคายน้ำได้ดีทุเรียนพันธุ์หมอนทองระยอง จึงมีลักษณะเปลือกบาง แยกเป็นพูชัดเจน เนื้อสีเหลืองนวล เนื้อเยอะหนา แห้ง เหนียว เนียนนุ่ม และเส้นใยน้อย รสชาติหวานมัน กลมกล่อม กลิ่นหอมอ่อน เป็นเอกลักษณ์แตกต่างจากทุเรียนในพื้นที่อื่น ทุเรียนหมอนทองระยองจึงมีชื่อเสียงและเป็นที่ชื่นชอบของผู้ที่นิยมบริโภคทุเรียนตลอดมา
