ตั๊กแตนสามารถจำแนกออกเป็น 5 ชนิดหลัก ๆ คือ
ตั๊กแตนปาทังก้า ลำตัวสีน้ำตาลอ่อนหรือเข้ม หัวรูปหน้ายาว ริมฝีปากบนใหญ่ แก้มทั้ง 2 ข้างมีแถบสีดำ ส่วนอกมีแถบสีน้ำตาลดำพาดยาว ด้านหลังมีแถบสีเหลืองอ่อน โคนปีกคู่ที่ 2 เป็นสีชมพูอ่อน ขยายพันธุ์ 1 ครั้ง/ปี
ตั๊กแตนลาย หรือตั๊กแตนป่าทั้งก้าเทียม ลักษณะส่วนหัวและส่วนอกคล้ายตั๊กแตนปาทังก้า แต่มีขนาดเล็กกว่า ลำตัวสีน้ำตาลอ่อนสลับน้ำตาลแก่ โคนปีกคู่ที่ 2 เป็นสีเหลืองอ่อน ปีกสั้น หน้าแข้งหรือน่อง มีหนามแหลมใหญ่ ขยายพันธุ์ 3 – 4 ครั้ง/ปี
ตั๊กแตนข้าวโพดคอลาย หรือตั๊กแตนไฮโรไกลฟัส ลำตัว เหลืองปนเขียวหรือน้ำตาลปนเหลือง ส่วนหัว ปลายหนวดสีดำ ส่วนอก แผ่นหลังอกปล้องแรกมีเส้นสีดำพาดอยู่ 3-4 เส้น เข่าหรือข้อพับของขาหลัง มีสีดำ ขาคู่หลัง มีสีฟ้า ขยายพันธุ์ 1 ครั้ง/ปี
ตั๊กแตนโลคัสตา หรือตั๊กแตนปาทังก้าเขียว ลำตัว สีเขียวปนเหลืองหรือสีน้ำตาล ส่วนหัว กลมนูน รูปหน้าตัดตรง ส่วนอก มีแถบสีดำ ด้านบนโค้งเป็นสัน ปีกคู่หน้า สีน้ำตาล ขยายพันธุ์ 3 – 4 ครั้ง/ปี
ตั๊กแตนคอนดราคริส ลำตัวและปีก สีเขียวหรือเขียวเหลือง ส่วนหัว เมื่อมองด้านข้างเป็นแนวตั้งตรง แก้ม 2 ข้างมีแถบสีเขียวเข้มพาด ส่วนอก ด้านบนเป็นสันนูน ผิวขรุขระ มีแถบสีเหลืองพาดยาว ปีกคู่หน้า สีเขียวตลอดไม่มีลวดลาย หน้าแข้ง สีม่วงแดงและมีหนามซี่ใหญ่ ขยายพันธุ์ 1 ครั้ง/ปี
ลักษณะเด่นที่ใช้ในการจำแนกตั๊กแตนทั้ง 5 ชนิดนี้ ได้แก่ ลักษณะของลำตัว หัว และปีก ดังนี้
ลักษณะลำตัว ตั๊กแตนแต่ละชนิดจะมีสีและลวดลายของลำตัวแตกต่างกันไป เช่น ตั๊กแตนปาทังก้าจะมีลำตัวสีน้ำตาลอ่อนหรือเข้ม ตั๊กแตนลายจะมีลำตัวสีน้ำตาลอ่อนสลับน้ำตาลแก่ ตั๊กแตนข้าวโพดคอลายจะมีลำตัว เหลืองปนเขียวหรือน้ำตาลปนเหลือง เป็นต้น
ลักษณะหัว ตั๊กแตนแต่ละชนิดจะมีรูปร่างและขนาดของหัวแตกต่างกันไป เช่น ตั๊กแตนปาทังก้าจะมีหัวรูปหน้ายาว ตั๊กแตนลายจะมีหัวคล้ายตั๊กแตนปาทังก้า แต่มีขนาดเล็กกว่า ตั๊กแตนข้าวโพดคอลายจะมีหัวมีเส้นสีดำพาดอยู่ 3-4 เส้น เป็นต้น
ลักษณะปีก ตั๊กแตนแต่ละชนิดจะมีสีและลวดลายของปีกแตกต่างกันไป เช่น ตั๊กแตนปาทังก้าจะมีปีกสีน้ำตาลอ่อนหรือเข้ม ตั๊กแตนลายจะมีปีกสีเหลืองอ่อน ตั๊กแตนข้าวโพดคอลายจะมีปีกสีฟ้า เป็นต้น
นอกจากนี้ ตั๊กแตนแต่ละชนิดยังมีความแตกต่างกันใน ด้านพฤติกรรมการขยายพันธุ์อีกด้วย เช่น ตั๊กแตนปาทังก้าจะขยายพันธุ์ 1 ครั้ง/ปี ตั๊กแตนลายจะขยายพันธุ์ 3 – 4 ครั้ง/ปี เป็นต้น
ความรู้เกี่ยวกับลักษณะของตั๊กแตนแต่ละชนิด สามารถนำมาใช้ในการจำแนกชนิดของตั๊กแตนได้ ซึ่งเป็นประโยชน์ในการระบุชนิดของศัตรูพืชเพื่อใช้มาตรการป้องกันกำจัดที่เหมาะสมต่อไป
ที่มา กรมการข้าว ,กรมวิชาการเกษตร
