มะพร้าวน้ำหอม (Aromatic Coconut)
มะพร้าวน้ำหอมกลายพันธุ์ มาจากมะพร้าวตระกูลหมูสี ซึ่งมีถิ่นกำเนิดบริเวณลุ่มน้ำนครชัยศรี จ.นครปฐม การกระจายพันธุ์ริ่มจากมีผู้มาซื้อพันธุ์จากฟาร์มอ่างทอง อ.กระทุ่มแบน จ.สมุทรสาครแล้วนำไปปลูกและคัดเลือกพันธุ์ของตนเองในหลายพื้นที่มีจุดเด่นเรื่องกลิ่นหอมมากกว่าคู่แช่งอย่างฟิลิปปีนส์และอินโดนีเชีย จึงทำให้มะพร้าวน้ำหอมของไทยเป็นสินค้าส่งออกที่สำคัญ
ลักษณะพันธ์มะพร้าวน้ำหอม
มะพร้าวน้ำหอม เป็นพืชผสมตัวเองแต่มีโอกาสผสมข้ามพันธุ์ได้ 5 เปอร์เซ็นต์ (Whitehead, 1965 อ้างโดย สถาบันวิจัยพืชสวน,2562) ถ้าในแหล่งปลูกมีมะพร้าวพันธุ์ต้นสูงรวมอยู่ด้วย โอกาสที่เกิดการผสมข้ามก็จะมากขึ้นด้วย เนื่องจากมะพร้าวมีการขยายพันธุ์ด้วยวิธีอาศัยเพศเพียงอย่างเดียว จึงมีโอกาสที่มะพร้าวมีการผสมแบบข้ามต้นได้มากผลมะพร้าวก็จะกลายพันธุ์มากตามไปด้วย
แม้จะมีหลักฐานยืนยันว่าในมะพร้าวน้ำหอมการบานของดอกตัวเมียจะเกิดขณะที่ดอกตัวผู้ยังร่วงไม่หมด การผสมตัวเองในมะพร้าวต้นเตี้ยจึงเกิดขึ้นได้ แต่ไม่ได้หมายความว่ามะพร้าวต้นเตี้ยจะไม่มีการผสมข้ามต้น ดังนั้นโอกาสที่จะกลายพันธุ์จึงมีเช่นเดียวกัน ปัญหาที่ผู้ปลูกมะพร้าวน้ำหอมพบบ่อยๆ คือ ความหอมจะหายไปโดยไม่ทราบสาเหตุ ถึงแม้ว่าหน่อพันธุ์ที่ปลูกจะเป็นพันธุ์แท้และเคยให้ความหอมมาก่อน
ความหอมของมะพร้าวน้ำหอม
มะพร้าวน้ำหอม จะมีกสิ่นหอมคล้ายใบเตย ซึ่งเกิดจากสารให้กลิ่นหอมชื่อ 2-อเซตขิล-1-ไพโรลีน (2-acety-1-pyrroline) เรียกย่อๆ ว่า 2-เอพี (2.AP) ปัจจุบันได้มีการศึกษาการค้นหายีนควบคุมความหอมในมะพร้าวน้ำหอม และในปี 2559 ผู้วิจัยได้ค้นพบยีนความหอม คาดว่าในอนาคตจะมีการใช้วิธีการปรับปรุงพันธุ์ด้วยเทคนิคอณูชีววิทยา (Molecular breeding ซึ่งจะช่วยร่นระยะเวลาในการปรับปรุงพันธุ์และลดความแปรปรวนของพันธุ์
สาเหตุที่มะพร้าวน้ำหอมไม่หอม
ความหอมของมะพร้าวน้ำหอมมีอิทธิพลมาจากละอองเกสรตัวผู้ที่มาผสมหรือซีเนียเอฟเฟค (Xenia effect) ดังนั้นเมื่อดอกตัวเมียของมะพร้าวน้ำหอมได้รับการผสมจากเกสรตัวผู้จากมะพร้าวพันอื่น เช่น มะพร้าวน้ำหวาน หรือ มะพร้าวใหญ่ จะส่งผลให้มะพร้าวไม่มีความหอม แปลงปลูกมะพร้าวน้ำหอมบางแปลงจะมีมะพร้าวใหญ่หรือมะพร้าวน้ำหวานอยู่ตามสวนใกล้เคียง ทำให้เมโอกาสการผสมข้ามได้มาก จึงเป็นสาเหตุที่มะพร้าวน้ำหอมไม่หอมและไม่หวาน
จากการวิจัย การผสมพันธุ์มะพร้าวน้ำหอมด้วยวิธีการควบคุมผสมพันธุ์แบบใกล้ชิด (controlled sib polination)และผสมตัวเองภายในต้นเดียวกัน พบว่า ผลมะพร้าวที่ได้จากการผสมพันมีความหอม 100 เปอร์เซ็นต์ จุลพันธ์และคณะ, 2545) ซึ่งสอดคล้องกับงานวิจัยศึกษาอิทธิพลของชีเนียเอฟเฟค ของ ดร.จริงแท้และคณะ ที่พบว่า อิทธิพลเกสรตัวผู้ปรากฎให้เห็นชัดเจนในคู่ผสมของมะพร้าวน้ำหอมกับมะพร้าวน้ำหอม ที่มีค่ความหอมและค่าสาร 2 AP สูงคล้ายกับในมะพร้าวน้ำหอมผสมตัวเอง (เปรม, 2558)
ข้อแนะนำในการทำสวนมะพร้าวน้ำหอม จึงควรปลูกห่างจากมะพร้าวอื่นอย่างน้อย 300 มตร และควรมีต้นไม้ใหญ่รอบสวน เพื่อป้องกันเกสรตัวผู้ของมะพร้าวอื่นๆ มาผสม (กรกัญญา, 2558)
การพิจารณาความหอมของมะพร้าวน้ำหอม
จากการทดสอบความหอมโดยวิธีดมกลิ่นจากผู้ชำนาญ สามารถแบ่งความหอมได้เป็น 3 ระดับ คือ หอมน้อย หอมปานกลาง และหอมชัดเจน โดยจะพิจารณาจากส่วนต่างๆ ดังนี้
+ปลายรากอ่อนของหน่อมะพร้าว
+กะลาของผลอ่อนสามารถพิสูจน์กลิ่นได้จากการ
+น้ำและเนื้อมะพร้าว
+ผ่าผลอ่อนซึ่งกะลายังอ่อนกดแล้วเป็นรอยเล็บ
ศูนย์วิจัยพืชสวนชุมพร สถาบันวิจัยพืชสวน กรมวิชาการเกษตร 70 ม.2 ต.วิสัยใต้ อ.สวี จ.ชุมพร 86130 โทรศัพท์ 077-556073
