“ศูนย์วิจัยพืชสวนจันทบุรี” ดำเนินการวิจัยและพัฒนาการออกแบบ “สวนทุเรียน” ให้เหมาะสมสำหรับใช้เครื่องจักรกลการเกษตรเพื่อทดแทนการขาดแคลนแรงงาน ง่ายต่อการปฏิบัติงานภายในสวน มีผลตอบแทนต่อพื้นที่สูง และต้นทุนการผลิตต่ำลง
การออกแบบจึงให้ความสำคัญกับระบบการปลูก ทิศทางของแถวปลูก ระยะปลูก ความสูงต้น การจัดทรงต้น การจัดทรงพุ่มและการตัดแต่งกิ่ง เพื่อให้ต้นได้รับแสงในปริมาณมาก มีการกระจายของแสงและถ่ายเทอากาศภายในทรงพุ่มที่ดี ทำให้สามารถควบคุมการเจริญเติบโตและส่งเสริมการพัฒนาการของต้น เพื่อเพิ่มปริมาณและคุณภาพของผลผลิตได้
ศูนย์แห่งนี้ได้มีการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับการปลูกพืชที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ และช่วยเกษตรกรในการลดต้นทุนด้านการผลิตในหลากหลายชนิดพืช เพื่อขยายผลสู่การนำไปใช้ของ “เกษตรกร” ซึ่งการปลูกทุเรียนในระยะชิด ก็เป็นเรื่องหนึ่งที่ศูนย์ฯแห่งนี้ซึ่งเป็นแหล่งทำการศึกษาและประสบความสำเร็จ ได้รับคำตอบที่ดีสามารถขยายสู่การนำไปใช้ประโยชน์ของเกษตรกร
โดยทางศูนย์ฯ ได้เริ่มต้นจากการทดลองปรับระยะต้น “ทุเรียน” ที่ปลูกให้แคบที่สุด คือ 3 เมตร x ระยะระหว่างแถว 13 เมตร ปลูกในแนวทิศเหนือใต้ ซึ่งเป็นแนวของแถวขวางทางขึ้นลงของดวงอาทิตย์ หรือเท่ากับ 42 ต้นต่อพื้นที่ 1 ไร่ เพื่อให้สะดวกต่อการนำเครื่องจักรกลเกษตรเข้าจัดการได้ มีการจัดทรงต้นแบบคล้าย ๆ กับการยืนกางแขน ด้วยการตัดแต่งกิ่งให้เหลือเฉพาะที่อยู่ในแนวทิศตะวันออกตก ทำมุมกับต้น 60 องศา พร้อมควบคุมจำนวนกิ่งเพื่อให้ติดลูกไม่เกิน 10-12 กิ่ง ต่อ 1 ต้น และจำกัดความสูงของต้นไม่เกิน 4-4.5 เมตร
กับอีกรูปแบบหนึ่ง คือ การจัดการแบบสวนแนวตั้ง มีระยะห่างของต้น 4 เมตร x ระหว่างแถว 7 เมตร หรือเท่ากับ 60 ต้นต่อพื้นที่ 1 ไร่ จัดทรงพุ่มเป็นรูปทรงต่าง ๆ เช่น ทรงพีระมิด แบบปล่อยตำแหน่งกิ่งให้เป็นไปตามธรรมชาติ และตำแหน่งกิ่งแบบบันไดเวียน และทรงสี่เหลี่ยม ตำแหน่งกิ่งตามธรรมชาติและตำแหน่งกิ่งแบบบันไดเวียน
อีกทรงคือแบบแกนปั่นด้ายเรียว โดยไว้จำนวนกิ่งตั้งแต่ 15-20 กิ่งต่อ 1 ต้นเป็นอย่างน้อย และจำกัดความสูงไม่เกิน 5-5.5 เมตร
ทั้งนี้การจัดการ 2 แบบ เป็นการเน้นจัดการโครงสร้างเพื่อเพิ่มจำนวนต้นและมีศักยภาพการให้ผลผลิตสูงสุด พร้อมการปลูกเป็นเนินดินลูกฟูก ด้วยการยกสูงจากพื้นขึ้นมา 30-50 เซนติเมตร เป็นอย่างน้อย และกว้างประมาณ 3 เมตร เพื่อการระบายน้ำและถ่ายเทอากาศที่ดี ส่วนการจัดการให้น้ำให้ปุ๋ยและการดูแลอื่น ๆ เป็นไปตามปกติ ซึ่งพบว่าหลังปลูก 2 ปีครึ่งถึง 3 ปีทุเรียนเริ่มออกดอกและติดผลในกิ่งที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 1 นิ้วขึ้นไป แต่ที่ทางศูนย์ฯแนะนำคือให้เริ่มไว้ลูกได้เต็มที่เมื่อทุเรียนมีอายุ 4 ปีแล้ว เพื่อสร้างต้นให้สมบูรณ์แข็งแรงก่อน
