“จำปีหนองแขม” (Nongkhaem White Champaka หรือ Champee Nongkhaem) หมายถึง จ๋าปีขาว ดอกมีสีขาวหรือขาวนวล รูปร่างเรียว ยาว กลีบดอกหนา แข็งแรง ไม่ช้ำง่าย มีความหอมคงทน แม้ทิ้งไว้นานก็ยังมี กลิ่นหอม ปลูกในพื้นที่ 4 เขตของกรุงเทพมหานคร ได้แก่ เขตหนองแขม เขตบางแค เขตบางบอน และ เขตทวีวัฒนา ทั้งนี้กรมทรัพย์สินทางปัญญา ประกาศให้ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ( GI) “จำปีหนองแขม” เมื่อ 13 มีนาคม พ.ศ. 2566
การปลูก
(1) ใช้ต้นหรือกิ่งพันธุ์จำปีขาว ซึ่งมาจากการขยายพันธุ์ด้วยวิธีการตอนกิ่งหรือการชำจากต้นพันธุ์ในพื้นที่แหล่งผลิต 4 เขตของกรุงเทพมหานคร คือ เขตหนองแขม เขตบางแค เขตบางบอน และเขตทวีวัฒนา ที่มีความแข็งแรงสมบูรณ์ หรือแหล่งผลิตกิ่งพันธุ์ที่มีความเชื่อมโยงกับพื้นที่แหล่งผลิตข้างต้นและเป็นกิ่งที่มีความแข็งแรงสมบูรณ์เช่นกัน
(2) ขั้นตอนการปลูก เตรียมพื้นที่โดยการยกร่องกว้าง ประมาณ 6 เมตร สลับกับท้องร่องลึกประมาณ 1 เมตร และกว้างประมาณ 4 เมตร หรือตามความเหมาะสมของพื้นที่หลังจากเตรียมดินและตากดินไว้ประมาณ 0 – 15 วัน จึงนำต้นพันธุ์จำปีที่ตอนกิ่งหรือชำไว้มาลงดิน ระยะห่างระหว่างต้นประมาณ 4 เมตร หรือตามความเหมาะสมของพื้นที่ โดยปลูกตามความยาวของร่องสวน ร่องละ 1 แถว
(3) ฤดูกาลในการปลูกจำปี สามารถปลูกได้ทุกฤดูกาล
การดูแลรักษา
ควรรดน้ำทุกวันอย่างน้อยวันละ1 ครั้ง ให้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยวิทยาศาสตร์ตามความเหมาะสม และตัดแต่งกิ่งอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง
การเก็บเกี่ยว
เมื่อต้นจำปีมีอายุ1.5 – 2 ปีหรือมีความสูงประมาณ1.5 เมตร สามารถเริ่มเก็บผลผลิตได้ และเก็บได้อย่างต่อเนื่องทุกวันตลอดทั้งปี โดยจะเก็บเกี่ยวในช่วงกลางคืน เนื่องจากเป็นช่วงที่ดอกจำปีอยู่ในระยะดอกตูมหรือเริ่มแย้มบาน ซึ่งจะเป็นช่วงที่ดอกจำปีมีความสวยงามและมีกลิ่นหอมเหมาะต่อการนำไปใช้งาน
ลักษณะภูมิประเทศ
พื้นที่ปลูกจำปีหนองแขม ตั้งอยู่ในกรุงเทพมหานคร ด้านทิศตะวันตก ฝั่งธนบุรี ครอบคลุมพื้นที่ 4 เขตคือเขตหนองแขม เขตบางแค เขตบางบอน และเขตทวีวัฒนาซึ่งเป็นแหล่งเพาะปลูกจำปีที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ และเป็นแหล่งใหญ่แหล่งเดียวของกรุงเทพมหานคร ผลผลิตดอกจำปีมากกว่าครึ่งหนึ่งของประเทศมาจากพื้นที่นี้ พื้นที่โดยรวมเป็นที่ราบลุ่ม เหมาะแก่การทำเกษตรกรรม ชุดดินที่สำคัญในพื้นที่ได้แก่ ชุดดินบางเขน ซึ่งมีลักษณะดินเป็นดินเหนียว อุ้มน้ำได้ดี ระบายน้ำได้เลว มีแหล่งน้ำจากแม่น้ำสายหลัก 2 สาย คือ แม่น้ำเจ้าพระยาและแม่น้ำท่าจีน มีคลองหลักและคลองย่อยมากมาย มีลักษณะน้ำขึ้นน้ำลง บางฤดูกาลที่มีน้ำทะเลหนุนอาจทำให้น้ำกร่อยเพียงเล็กน้อย แต่ค่าความเค็มโดยรวมอยู่ในระดับที่ปลอดภัยไม่เป็นอันตรายต่อการปลูกจำปี และผลจากการที่มีพื้นที่ติดต่อกับจังหวัดสมุทรสาคร ซึ่งเป็นชายฝั่งทะเลทำให้ได้รับอิทธิพลจากลมทะเล มีปริมาณน้ำฝนพอเพียง เกษตรกรสามารถทำสวนแบบยกร่องเพื่อเก็บกักน้ำไว้ใช้ได้ตลอดปี และสภาพภูมิอากาศ มีอุณหภูมิค่อนข้างอบอุ่น เอื้อต่อการออกดอกของต้นจำปี เนื่องจากต้นจำปีจะออกดอกน้อยหากสภาพอากาศหนาวเย็นและจะออกดอกได้ดีในช่วงที่มีสภาพอากาศอบอื่น ส่งผลให้ปริมาณผลผลิตต่อไร่ตลอดทั้งปีค่อนข้างสูง จากสภาพภูมิศาสตร์ที่เป็นแหล่งเหมาะสมต่อการเพาะปลูกจำปี ดอกจำปีหนองแขมที่ผลิตได้จึงมีคุณภาพดี มีความหอมคงทน แม้ทั้งไว้นานก็ยังมีกลิ่นหอม อีกทั้งยังมีกลีบดอกที่หนา แข็งแรง ไม่ช้ำง่ายเหมาะแก่การเก็บรักษาและขนส่งมากกว่าจำปีทั่วไป
ประวัติความเป็นมา
จำปีหนองแขม เริ่มปลูกครั้งแรกในพื้นที่เขตหนองแขม ในช่วงปี พ.ศ. 2536 ต่อมามีการขยายพื้นที่ทำการเกษตรของเครือญาติเกษตรกรสวนจำปีหนองแขม ส่งผลให้มีการนำต้นพันธ์จำปีหนองแขมไปปลูกเพิ่มขึ้นในพื้นที่เขตบางแค เขตบางบอน และเขตทวีวัฒนา ซึ่งเป็นพื้นที่เชื่อมต่อถึงกัน ทำให้ในกรุงเทพมหานครมีพื้นที่ ปลูกจำปีหนองแขม ครอบคลุมในพื้นที่ 4 เขต คือ เขตหนองแขม เขตบางแค เขตบางบอน และเขตทวีวัฒนา นับเป็นแหล่งเพาะปลูกจำปีแหล่งที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ มีพื้นที่รวมที่รวมกันนับพันไร่ จำปีหนองแขม เป็นที่รู้จักแพร่หลาย และเป็นที่นิยมของคนไทยทั่วประเทศ โดยการนำไปใช้ในรูปของดอกไม้สด ใช้ในการทัดประดับผม นำไปร้อยเป็นพวงมาลัย เป็นอุบะ ประดับบ้านเรือน ใช้ตามประเพณีวันสำคัญและใช้ในการเคารพบูชาบุคคลสำคัญหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่นับถือ รวมถึงนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อื่น ๆ เช่น น้ำอบ น้ำหอมดอกจำปี เจลล้างมือดอกจำปี ครีมอาบน้ำดอกจำปี เกลือขัดผิวกลิ่นดอกจำปี เป็นต้น ถือเป็นพืชที่ส่งเสริมเศรษฐกิจให้กับท้องถิ่น
จำปีหนองแขม มีคุณภาพดี ดอกมีสีขาวหรือขาวนวล รูปร่างเรียว ยาว กลีบดอกหนา แข็งแรง ไม่ซ้ำง่าย มีความหอมคงทน แม้ทิ้งไว้นานก็ยังมีกลิ่นหอม ในทุกๆ วันผลผลิต ดอกจำปีหนองแขมจำนวนมากจะถูกส่งไปยังปากคลองตลาด ซึ่งเป็นตลาดชายดอกไม้ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศ ก่อนจะถูกส่งต่อไปยังจังหวัดต่างๆ ทั่วประเทศ รวมถึงการส่งออกไปยังต่างประเทศ เช่น จีน สิงคโปร์ และไต้หวัน เป็นต้น
ทั้งนี้ขอบเขตพื้นที่การปลูกและผลิตจำปีหนองแขม ครอบคลุมพื้นที่ 4 เขตของกรุงเทพมหานคร ได้แก่ เขตหนองแขม เขตบางแค เขตบางบอน และเขตทวีวัฒนา
