“เนื้อโคขุนโพนยางคำ” (Pon-Yang-Khram Beet) หมายถึง เนื้อโคขุนคุณภาพสูง ที่ผลิตจากโคเนื้อลูกผสมระหว่างโคลายพันธุ์ยุโรปกับโคสายพันธุ์พื้นเมือง ซึ่งผ่านกระบวนการเลี้ยง การแปรสภาพและตัดแต่งอย่างถูกสุขลักษณะตามมาตรฐานสากล และตามข้อกำหนดของสหกรณ์ฯ โพนยางคำที่ผลิตในขอบเขตพื้นที่จังหวัดสกลนคร จังหวัดนครพนมใน 8 อำเภอ ได้แก่ อำเภอนาแก อำเภอวังยาง อำเภอปลาปาก อำเภอเรณูนคร อำเภอธาตุพนม อำเภอนาหว้า อำเภอโพนสวรรรค์ อำเภอเมืองนครพนม จังหวัดมุกดาหารใน 4 อำเภอ ได้แก่ อำเภอเมืองมุกดาหาร อำเภอดงหลวง อำเภอคำชะอี อำเภอหนองสูง และจังหวัดบึงกาฬ 1 อำเภอ ได้แก่ อำเภอเซกา ทั้งนี้กรมทรัพย์สินทางปัญญาประกาศให้ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) “เนื้อโคขุนโพนยางคำ” เมื่อ 28 มิถุนายน 2559
กระบวนการผลิต
วัตถุดิบ
โคเนื้อสำหรับเลี้ยงขุน แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ
1.ลูกโคที่เกิดขึ้นจากแม่โคของสมาชิก โดยการผสมเทียมของสหกรณ์ เพื่อการผลิตลูกโคภายในคอกของตน ลูกโคที่เกิดจะได้รับการจดทะเบียนรับรองเป็นโคแรกเกิด
2.โคที่ซื้อจากภายนอกสำหรับนำมาขุน ได้แก่ โคลูกผสมเพศผู้ สายพันธุ์ที่สหกรณ์ฯ โพนยางคำ กำหนด เช่น พันธุ์ชาโรเล่ส์ พันธุ์ลิมูซ่า พันธุ์ซิมเมนทอล เป็นต้น โดยต้องมีระดับเลือดโคยุโรป 50 % น้ำหนักตัวตั้งแต่ 300 กิโลกรัมหรือรอบอกประมาณ 63 นิ้ว อายุก่อนขุนไม่เกิน 2 ปี
วิธีการผลิต
-การขุนโค ต้องเป็นโคลูกสมเพศผู้สายเลือดยุโรป 50 % น้ำหนักตัวไม่ต่ำกว่า 300 กิโลกรัม หรือรอบอกไม่ต่ำกว่า 63 นิ้ว อายุก่อนขุนไม่เกิน 2 ปี โดยประเมินจากจำนวนฟันแท้ และต้องทำการจดทะเบียนแจ้งเป็นโคขุน
การจัดการด้านอาหารโคขุน
-การให้อาหารหยาบ สมาชิกต้องตัดหญ้าสดให้โคขุนกินในคอกทุกวัน โดยให้หญ้าสดในอัตรา 2 % ของน้ำหนักตัวโคขุน ในฤดูแล้งหรือช่วงที่ขาดแคลนหญ้าสด ก็สามารถให้ฟางข้าวทดแทนหญ้าสดโดยให้ในอัตรา 1% ของน้ำหนักตัวโคขุน การให้อาหารข้น จะให้ในปริมาณตามสัดส่วนน้ำหนักตัว และมีการเสริมแหล่งพลังงาน เช่น กากน้ำตาล หลังจากการขุนประมาณ 4 เดือน โดยเพิ่มในอาหารข้นหรือราดบนฟางข้าว หรือตั้งให้โคเลีย กินดามใจชอบ เพื่อทำให้กล้ามเนื้อมีไขมันแทรกและมีความนุ่มขึ้น
ลักษณะภูมิประเทศ
พื้นที่เลี้ยง โคขุนโพนยางคำ ครอบคลุมพื้นที่จังหวัดสกลนคร จังหวัดนครพนมใน 8 อำเภอ ได้แก่ อำเภอนาแก อำเภอวังยาง อำเภอปากปลา อำเภอเรณูนคร อำเภอธาตุพนม อำเภอนาหว้า อำเภอโพนสวรรค์ อำเภอเมืองนครพนม จังหวัดมุกดาหารใน 4 อำเภอ ได้แก่ อำเภอเมือง มุกดาหาร อำเภอดงหลวง อำเภอคำชะอี อำเภอหนองสูง และจังหวัดบึงกาฬ 1 อำเภอ ได้แก่ อำเภอเซกา ตั้งอยู่ประมาณเส้นรุ้งที่ 16 ถึง 18 องศาเหนือ และเส้นแวงที่ 103 ถึง 105 องศาตะวันออกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ลักษณะภูมิประเทศโดยทั่วไปเป็นที่ราบสูงและที่ราบลุ่มลอนคลื่นไม่สม่ำเสมอกันโดยตั้งอยู่ระหว่างเทือกเขาภูพานกับแม่น้ำโขง จึงเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า อีสานเหนือหรือแอ่งสกลนคร มีลำน้ำหลายสายไหลจากเทือกเขาภูพานลงสู่แม่น้ำโขง ลำน้ำที่สำคัญ คือ ลำน้ำสงครามและหนองหาร
สภาพภูมิอากาศ
เป็น 3 ฤดู คือ ฤดูร้อนระหว่างเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม ฤดูฝนระหว่างเดือนมิถุนายนถึงตุลาคม ฝนตกชุกประมาณเดือนกันยายน และฤดูหนาวระหว่างเดือนพฤศจิกายนถึงกุมภาพันธ์ ในช่วงฤดูหนาวอากาศเย็นมีอุณหภูมิเฉลี่ย 16 – 22 องศาเซลเซียส จัดเป็นพื้นที่ที่หนาวเย็น แต่เป็นช่วงอุณหภูมิที่มีความเหมาะสมกับการเลี้ยงขุนโคให้มีไขมันแทรกในกล้ามเนื้อได้ดี
จากสภาพภูมิประเทศและภูมิอากาศมีการทำการเกษตรที่มีพืชเศรษฐกิจที่สำคัญ ได้แก่ ข้าวมันสำปะหลัง อ้อย มะเขือเทศ มีพื้นที่ทำนามากและในเขตลุ่มน้ำหรือคลองชลประทานสามารถทำนาได้มากกว่า1 ครั้ง ผลพลอยได้ทางการเกษตรในปริมาณที่มากที่สามารถนำมาเลี้ยงโคเนื้อที่สำคัญ ได้แก่ กากน้ำตาล กากมะเขือเทศ กากมันสำปะหลัง รำข้าว และซังข้าวโพด
ประวัติความเป็นมา
เมื่อปี พ.ศ. 2519 กองอำนวยการกลางรักษาความปลอดภัยแห่งชาติ (กรป.) มีเป้าหมายส่งเสริมการเลี้ยงโคเนื้อให้แก่เกษตรกรในพื้นที่ทุรกันดาร และได้รับความช่วยเหลือจากรัฐบาลฝรั่งเศส ทำการปรับปรุงสายพันธุ์โคพื้นเมืองให้เป็นโคลูกผสมพันธุ์เนื้อ โดยใช้วิธีการผสมเทียมด้วยน้ำเชื้อโคเนื้อสายเลือดยุโรป โครงการฯ ได้เลือกพื้นที่จังหวัดสกลนครและนครพนม เป็นพื้นที่ดำเนินการจัดตั้งหน่วยส่งเสริมการเลี้ยงสัตว์ กรป. กลาง ที่บ้านโพนยางคำ ตำบลโนนหอม อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร โครงการผสมเทียมโคของ กรป. กลาง ดำเนินต่อไปอย่างต่อเนื่อง มีปริมาณโคลูกผสมเกิดมากขึ้น จึงได้จัดตั้งกลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงโค เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับการสหกรณ์ และทำการรวบรวมเกษตรกรเพื่อจัดตั้งสหกรณ์ขึ้น ทำการจดทะเบียนในนาม สหกรณ์การเลี้ยงปศุสัตว์ กรป. กลาง โพนยางคำ จำกัด ประเภทสหกรณ์การเกษตร เมื่อวันที่ 3 มิถุนายน พ.ศ. 2523 เนื้อโคขุนโพนยางคำ จึงมีต้นกำเนิดจากบ้านโพนยางคำ ตำบลโนนหอม อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร อันเป็นสถานที่ตั้งสหกรณ์การเลี้ยงปศุสัตว์ กรป.กลาง โพนยางคำ จำกัด โดยผลิตเนื้อโคคุณภาพนานกว่า 30 ปี มีการสร้างตราสินค้าในนาม เนื้อโคขุนโพนยางคำหรือเนื้อไทยเฟรนซ์ ให้เป็นที่รู้จักและยอมรับจากผู้บริโภคและผู้ประกอบการในตลาดเนื้อโคขุนคุณภาพ โดยสหกรณ์ฯ โพนยางคำคอยดูแลควบคุมมาตรฐานการผลิตอย่างใกล้ชิดเพื่อให้เนื้อโคที่มีคุณภาพดีสะอาดปลอดภัยสำหรับผู้บริโภค นับได้ว่าสหกรณ์ฯ โพนยางคำ เป็นผู้ผลิตและจำหน่ายเนื้อโคคุณภาพในระดับแนวหน้าของประเทศ เป็นต้นแบของการรวมกลุ่มผู้ผลิตที่มีการบริหารจัดการตลอดห่วงโซ่การผลิตสอดคล้องกับการดำเนินชีวิตตามหลักเศรษฐกิจพอเพียงระดับชุมชนอย่างแท้จริง
