“ระบบสวนครัวน้ำหยด” เป็นระบบการให้น้ำพืชรูปแบบหนึ่ง คือระบบการให้น้ำแบบน้ำหยด (Drip or Trickle Irrigation) เหตุที่เรียกว่าระบบสวนครัวน้ำหยด ก็เพราะเป็นระบบการให้น้ำที่เน้นการให้น้ำสำหรับแปลงปลูกพืชผักสวนครัวในพื้นที่ขนาดไม่เกิน 200 ตารางเมตร เพื่อส่งเสริมให้เกษตรกร สามารถปลูกพืชผักเพื่อการบริโภคได้ตลอดทั้งปีแม้จะมีน้ำในปริมาณน้อย
“ระบบสวนครัวน้ำหยด”เป็นระบบการให้น้ำที่มีประสิทธิภาพสูง ใช้น้ำน้อย ใช้แรงดันน้ำในระบบต่ำ สามารถใช้ได้ดีกับพืชและดินทุกชนิด ลงทุนไม่สูงมำก เทคนิคการใช้งานและการดูแลรักษาไม่ยุ่งยาก ให้ผลตอบแทนทางการผลิตสูง
หลักการของระบบสวนครัวน้ำหยด
ระบบสวนครัวน้ำหยด เป็นระบบที่ใช้หลักการแรงโน้มถ่วงของโลก ช่วยให้น้ำไหลจำกถังพักน้ำที่ยกสูง 1-2 เมตร ส่งน้ำกระจำยไปตามพื้นที่ที่ต้องการ ระบบจึงไม่จำเป็นต้องใช้เครื่องสูบน้ำเพื่อส่งน้ำ
วิธีการของระบบสวนครัวแบบน้ำหยด
คือ การใช้ถังน้ำขนาด 200 ลิตร เป็นแหล่งพักน้ำและส่งจ่ายให้กับระบบ โดยยกถังน้ำให้สูงจากพื้นที่ที่ต้องการให้น้ำ 1-2 เมตร ติดตั้งท่อพีวีซีขนาด 1 นิ้ว บริเวณหัวแปลงพื้นที่แปลงปลูกพืช สำหรับเทปน้ำหยดใช้ระยะรูจ่ายน้ำ 10-30 เซนติเมตรอัตราการจ่ายน้ำของรูจ่ายน้ำแต่ละรู 1-2 ลิตรต่อชั่วโมง โดยติดตั้งในแปลงปลูกเป็นแถวยาวตามแถวของต้นพืช ซึ่งการให้น้ำรูปแบบนี้ จะประหยัดน้ำมากกว่าระบบการให้น้ำแบบอื่น ๆ และไม่ต้องใช้เครื่องต้นกำลังในการส่งน้ำให้กับระบบขนาดของพื้นที่ที่เหมาะสม ในการปลูกพืช ด้วยวิธีการให้น้ำแบบนี้ ไม่เกิน 200 ตารางเมตร สำหรับถังน้ำ 1 ใบ และจะมีการใช้น้ำประมำณ 200-400 ลิตรต่อวัน
ข้อควรรู้ก่อนการติดตั้งระบบสวนครัวน้ำหยด
เป็นระบบการให้น้ำพืชที่ได้รับการปรับให้เหมาะสมสำหรับพื้นที่ ทั้งนี้เพื่อให้ง่ายต่อการนำไปใช้งานของเกษตรกร โดยยึดหลักที่ว่า “ราคาถูก ติดตั้งง่าย ใช้งานได้จริง” ดังนั้น ระบบสวนครัวน้ำหยดจึงเป็นระบบการให้น้ำ ที่ติดตั้งได้ง่าย ไม่ยุ่งยาก สามารถติดตั้งได้เอง ในการเตรียมพื้นที่สำหรับติดตั้งระบบสวนครัวน้ำหยดนั้นไม่ยุ่งยากและได้พัฒนาให้สามารถนำไปติดตั้งได้กับแปลงปลูกหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าพื้นที่ปลูกจะเป็นรูปร่างแบบไหน เช่น ปลูกแบบไม่ยกร่อง ปลูกแบบยกร่อง หรือยกเป็นแปลงปลูกสำหรับพืชผักก็สามารถติดตั้งได้ ทั้งนี้การเตรียมพื้นที่ปลูกสามารถให้เป็นไปตามที่เกษตรกรต้องการ
ระยะห่างระหว่างแถวของการวางเทปน้ำหยด
การกำหนดระยะห่างของเทปน้ำหยดนั้น โดยทั่วไปแล้วจะพิจารณาจากรูปแบบการปลูกและระยะปลูกที่ต้องการ คือ ถ้าต้องการปลูกผักประเภทต้น เช่น พริก มะเขือ มะเขือเทศ ถั่วฟักยาว แตงกวา ก็สามารถติดตั้งเทปน้ำหยดระยะห่างทุก ๆ 50 เซนติเมตรได้เพื่อให้สามารถปลูกพืชได้หลากหลายชนิด หรือในกรณีที่ต้องการปลูกพืชผักกินใบ เช่น ผักชี ผักบุ้ง ต้นหอม กระเทียม คะน้า ผักกาด ผักกวางตุ้ง ซึ่งผักกลุ่มนี้ นิยมปลูกแบบยกร่อง เป็นแปลงกว้าง 1-1.2 เมตร ระยะวางเทปน้ำหยดก็ควรใช้ระยะห่างน้อยกว่า 50 เซนติเมตร และควรติดตั้งเทปน้ำหยด 3-5 เส้น ต่อแปลงปลูก เพื่อให้น้ำเปียกทั่วทั้งแปลงปลูก
ทั้งนี้ระยะห่างของเทปน้ำหยดนั้น นอกจากจะพิจารณาจากชนิดพืชที่ปลูกแล้ว เกษตรกรต้องพิจารณาจากชนิดของดินในพื้นที่ที่ติดตั้งระบบด้วย เช่น ถ้าเป็นดินเนื้อหยาบหรือกลุ่มดินทรายผสมอยู่มาก การซึมของน้ำจะเป็นในรูปแบบซึมลึก ระยะวงเปียกจะแคบ ถ้ำเป็นดินประเภทเนื้อดินละเอียดหรือกลุ่มดินเหนียวผสมอยู่มาก การซึมของน้ำจะแผ่ออกด้านข้าง ดังนั้นชนิดของดินจะเป็นปัจจัยหนึ่งที่จะกำหนดระยะห่างของเทปน้ำหยดด้วยเช่นกัน
ระยะห่างของรูหยดขึ้นอยู่กับชนิดของพืชและชนิดของดิน
การเลือกระยะห่างรูน้ำหยดของเทปน้ำหยด มักจะเป็นปัญหาสำหรับการเลือกใช้เทปน้ำหยดเพราะไม่รู้จะเลือกระยะห่างไหนดี ข้อพิจารณาในกำรเลือกระยะรูหยดให้พิจารณา ดังนี้
–ชนิดของพืชที่จะปลูก ถ้าเป็นพืชผักโดยเฉพาะพืชกินใบ เช่น ผักชีหอม ผักบุ้ง หรือพืชที่มีระยะปลูกไม่ห่างกันมากนักแนะนำให้ใช้ระยะรูหยด 10-20 เซนติเมตร ถ้าพืชผักที่ปลูกมีระยะที่ห่างจากกลุ่มแรกก็สามารถเลือกใช้ระยะรูหยด 30 เซนติเมตรได้ ทั้งนี้ระยะรูหยด 30เซนติเมตรนี้ ยังเป็นระยะรูหยดที่เหมาะที่จะใช้กับกลุ่มพืชไร่ด้วย เช่น ข้าวโพด หรือมันสำปะหลัง
-ชนิดของดิน ถ้าเป็นดินเนื้อหยาบหรือกลุ่มดินทรายผสมอยู่มาก การซึมของน้ำจะเป็นในรูปแบบซึมลึก ระยะเส้นเขตเปียกจะแคบ ดินกลุ่มนี้ควรเลือกใช้ระยะรูหยด 10-20 เซนติเมตร ถ้าเป็นดินประเภทเนื้อดินละเอียด หรือกลุ่มดินเหนียวผสมอยู่มากการซึมของน้ำจะแผ่ออกด้านข้าง ดินกลุ่มนี้ควรเลือกใช้ระยะรูหยด 30 เซนติเมตร
จากที่กล่าวมาในข้อนี้ หากยังเป็นเรื่องที่ยากในการเลือก ก็แนะนำให้เลือกใช้ระยะรูหยด 20 เซนติเมตร ซึ่งถือเป็นระยะกลาง ๆ ที่เหมาะสม สำหรับพืชหลากหลายชนิดในโครงการระบบสวนครัวน้ำหยดเองก็เลือกใช้ระยะรูหยด 20 เซนติเมตรเป็นส่วนใหญ่
ระบบสวนครัวน้ำหยดควรใช้ความยาวเทปกี่เมตร
ในการใช้งานระบบน้ำหยดทั่วไปส่วนใหญ่มักจะประสบปัญหาว่าควรใช้เทปน้ำหยดยาวกี่เมตรดี ปริมาณน้ำที่หยดจึงจะสม่ำเสมอ จากปัญหาข้อนี้ ในระบบสวนครัวน้ำหยด จึงแนะนำให้ใช้ระยะเทปน้ำหยดยาวได้ไม่เกิน 20 เมตร เพราะจากการเก็บข้อมูลปริมาณการหยดของน้ำจากหลาย ๆ แปลงทดลอง พบว่า หากตั้งถังพักน้ำสูง 1- 2 เมตร ความยาวเทปน้ำหยดที่เหมาะสมที่สุดที่ปริมาณน้ำหยดยังคงสม่ำเสมอ คือระยะ15 เมตร (ขนาดแปลงปลูก 12 x 15 เมตร จำนวนเทปน้ำหยดไม่เกิน 24 เส้น) แต่ทั้งนี้ ก็สามารถเพิ่มระยะเทปน้ำหยดให้ยาวได้ถึง 20 โดยการลดจำนวนเทปน้ำหยดไม่ให้เกิน 20 เส้น
ขาตั้งสำหรับใช้ตั้งถัง 200 ลิตร ในระบบสวนครัวน้ำหยด
ขาตั้งสำหรับตั้งถัง 200 ลิตร สามารถเลือกทำได้หลากหลายรูปแบบตามแต่ผู้ใช้งานสะดวก ในการจัดหาข้อพิจารณาที่สำคัญคือ ความแข็งแรงของขาตั้งสำหรับการรับน้ำหนัก 200 กิโลกรัม และความสูงของขาตั้งควรมีความสูงประมำณ 1-2 เมตร เพื่อให้มีแรงดันเพียงพอที่จะส่งน้ำกระจายสม่ำเสมอได้ทั่วทั้งพื้นที่วัสดุที่นำมาใช้ทำขำตั้งก็ควรเลือกใช้วัสดุที่หาได้ง่าย และมีราคาที่ไม่แพงจนเกินไป เช่น ถ้าใช้เหล็กเป็นโครงสร้างแม้จะแข็งแรงทนทาน แต่ราคาอาจจะมากกว่า 1,000 บาท หรือถ้าใช้บ่อวงซีเมนต์ 3 บ่อ วางซ้อนกัน ราคาจะประมำณ 300-400 บาท หรือในกรณีที่มีถัง 200 ลิตร อยู่แล้ว จะใช้ถังเป็นขาตั้งก็ได้เช่นกัน หรือในบางรายที่มีเศษไม้อยู่แล้วจะใช้ไม้ ทำเป็นขาตั้งก็ได้เช่นกัน
ขั้นตอนการติดตั้งระบบสวนครัวน้ำหยด
ข้อดีของระบบสวนครัวน้ำหยด
1.ประสิทธิภาพการให้น้ำสูง พืชจะได้รับน้ำสม่ำเสมอทั่วทั้งแปลง
2.ประหยัดน้ำ เนื่องจากเป็นระบบที่ให้น้ำเฉพาะในเขตรากพืช จึงทำให้ระบบสวนครัวน้ำหยดประหยัดน้ำมากเมื่อเทียบกับการให้น้ำรูปแบบอื่น ๆ (ระบบสวนครัวน้ำหยดใช้น้ำประมาณ 50 ลูกบาศก์เมตรต่อฤดูกาลเพาะปลูก)
3.ประหยัดแรงงานและประหยัดเวลาในการให้น้ำ (10-30 นาทีต่อการให้น้ำ 1 ครั้ง)
4. ใช้ได้ดีกับพืชและดินทุกชนิด
5.ติดตั้งง่าย บำรุงดูแลรักษาง่าย และสามารถทำได้ด้วยตัวเอง
6. ค่าใช้จ่ายในการใช้งานระบบต่ำ เพียง 200 บาทต่อฤดูกำลเพาะปลูก (ประมาณ 100 วัน )
ข้อจำกัดของระบบสวนครัวน้ำหยด
1.พื้นที่ติดตั้งระบบสวนครัวน้ำหยดไม่ควรเกิน 200 ตารางเมตร หรือครึ่งงาน
2.ความยาวเทปน้ำหยดต่อเส้นไม่ควรเกิน 20 เมตร
3.จำนวนเทปน้ำหยดรวมไม่ควรเกิน 400 เมตรต่อระบบสวนครัวน้ำหยด 1 ชุด
4.ความสูงขาตั้ง ฐานสำหรับถัง 200 ลิตร ควรตั้งสูง 1-2 เมตร ทั้งนี้ หากต้องการน้ำระบบสวนครัวน้ำหยด ไปขยายใช้สำหรับพื้นที่ที่มากกว่า 200 ตำรำงเมตร ควรทำการยกถังให้สูงมากกว่า 2 เมตร และขยายขนาดท่อให้ใหญ่กว่า 1 นิ้ว เพื่อให้น้ำสามารถไหลได้อย่างเพียงพอและปริมาณการหยดของน้ำจากเทปน้ำหยด สม่ำเสมอทั่วทั้งแปลง
